Бензин

Хvмvvний амьдрал гэгчийг юутай ч зvйрлэмээр эд вэ дээ. Гутрал, гуниг, харуусал, баяр, бахдал, жаргал бvгд хослоод л. Нэг сайхан симфони хєгжим шиг ч юм шиг. Эсвэл орой нь харагдахгvй уул єєдєє мацаж яваа ачааны тэрэг шиг. Єгсєж явах замд юм бvхэн тохиолдоно. Даваа бартаа, дардан зам, уналт. Харин зогсох газар байхгvй. Зогсох л юм бол хvнд ачаатай машин инерциэрээ ухардаг шиг хvний амьдрал тэр чигтээ ухраад эхлэх болно. Байнга л мац мац мац. Мацаж яваа машинд бензин хєдєлгєгч хvч нь болдог бол мацаж яваа хvнд сэтгэл хєдєлгvvр нь болдог ажээ. Муу бензин хийсэн машин тасалдаж хvч алдана. Харин сэтгэлдээ муу зvйл тээсэн хvний амьдрал тасалдаж эрчээ алдана.
Бурхан ч бай бvтээгч ч бай хvнийг энэ ертєнц дээр амьдруулагч нэгэн хvчин уул нь хvний сэтгэлийг цоо шинэ хир буртаггvй бензинээр шахаж єгєєд амьдралыг нь эхлvvлдэг бололтой. Эхээс тєрсєн хvvхэд муу муухай санаж явахыг хэн хаана харсан юм? Харин дараа дараагийнхаа бензин тvгээгvvр дээр зогсохдоо хvн-тэрэг маань сайн муу янз бvрийн бензин хийнэ. Тэр хэмжээгээрээ амьдралынх нь зам нь бартаатай шулуун янз бvр болж эхэлнэ. Муу бензин хийсэн “хулхи” ШТС-ийг ч хараалтай биш. Яах аргагvй байгаа хувь заяатайгаа эвлэрэн бvх хvчээ дайчлан цаашид мацахаас єєр замгvй. Хэрэв зогсох л юм бол ухарна. Ухран ухарсаар жалганд унаж л зогсоно. Жалганд унасан хойно буцаад дээш авирах гэж бvр илvv их шатахуун шаардана аль эсвэл зэвэрч элэгдэн хог болтлоо жалгандаа vлдэх болно.
Ингээд бодохоор бvх зvйл хvнээс биш харин шатахуун шахаж буй тvгээгvvрээс л шалтгаалаад буй мэт. Харин чи би бид бvгдээрээ бусдынхаа хувьд шатахуун тvгээгч нь болж єгдєгєє мэддэг бил vv? Бид хэн нэгнийг санаатай санаагvй ямар нэгэн байдлаар гомдоочихоод тvvнийгээ эргэж санадаг бил vv? Шатахуун шахуулсан нєхдvvд уруудаж єгсєн яаж явааг нь бид анзаардаг бил vv?
Нэгэндээ олигтойхон бензин шахаж байя л даа. Хvний нийгэм болж амьдарч байгаагаас л хойш хvн хvнээсээ л хараат амьдарна. Хог шаар дvvрэн бензинээр нэгнийхээ сэтгэлийг хордуулж хордуулчихаад уруудаад яваад єгсєн хойно нь “ээ чааваас сайн хvн байсан юм сан” гэж харуусах хэрэг юу билээ

I have a dream

“Надад нэг мєрєєдєл бий. Би хэзээ нэгэн цагт миний хvv бусдын л адил арьсныхаа єнгєнєєс бус хийсэн хэргээсээ болж шоронд суух сайхан vе ирнэ гэж мєрєєддєг...” гэсэн Мартин Лютер Кингийн алдарт илтгэлийг мэдэхгvй хvн байхгvй биз. Энэ илтгэлийнхээ хvчээр мань эр хэдэн сая эрх нь боогдсон негрvvдийг бусдынх нь адил зиндаанд аваачиж чадсан. Мєрєєдєл гэдэг ийм хvч чадалтай гэж vv?

Миний уулзаж байсан ихэнх Америкчvvд єєрсдийнхєє амжилтыг єєдрєг vзэлтэйгээ холбон тайлбарлах дуртай. Холливудын киноны ихэнх нь Happy End гэж тєгсдєг нь ч vvнтэй холбоотой байх. Тэд єєрсдийгєє урагшаа харж сайн сайханд тэмvvлж амьдардаг хvмvvс гэж дvгнэдэг юм билээ. Одоохондоо би тэр мєрєєдлийн эх оронд нь очиж vзээгvй vнэхээр тийм байдаг эсэхийг нь мэдэхгvй ч миний одоо орчуулж байгаа номон дээр нэг ийм хэсэг гардаг.

... Судлаачид нийгмийн хєгжлийг сонгодог эдийн засгийн аргаар болон статистикийн аргаар судалж дvгнэдэг. Нэг хvнд ноогдох ДНБ, ажилгvйдлийн тєвшин, насанд хvрсэн эмэгтэйчvvдийн бичиг vсэгт нэвтэрсэн байдал гэх мэт. Энэ мэт статистикууд хэрэгтэй гэдэг нь нэгэнт батлагдсан. Гэвч vvнээс чухал бєгєєд хэмжихэд хэцvv нэг статистик байх ёстой гэж би боддог. Танай нийгэм мєрєєдлєєсєє илvv дурсамжтай юу? Дурсамжаасаа илvv мєрєєдєлтэй юу?

Мєрєєдєл гэдгээр би эерэг, амьдралыг тэтгэгч тэр хvчин зvйлийг илэрхийлж байгаа юм. Бизнесийн байгууллагуудын зєвлєх хийдэг Майкл Хаммер “Хэрэв ямар нэг компани болохоо байлаа гэвэл тэд урьд нь ямар сайхан байсан талаараа vглээд эхэлдэг. Улс орнуудын хувьд ч гэсэн адилхан. Чи єєрийнхєє байсан байр сууриа мартахыг хvсдэггvй. Танай улс 14-р зуунд мундаг байсныг чинь сонсоход надад таатай байна. Гэхдээ наадах чинь зєвхєн тэр vедээ л хvчинтэй. Харин одоо бол одоо. Дурсамж мєрєєдлєєсєє илvv гараад эхэлвэл тєгсгєл ойрхон байна гэсэн vг. Ямарваа нийгмийн амжилттай байх нєхцєл нь тvvнийг юу амжилтанд хvргэснийг санаж цаашид шинээр бvтээх чадалтай байхад оршино” гэж надад нэг удаа ярьж билээ....

Яагаад ч юм надад энэ хэсгийг Монголчуудад зориулсан юм шиг санагддаг. Бид 1990 он гарсаар бараг хуучин 13-р зуундаа эргээд очсон биш билvv. Мэдээж хэрэг их хааныхаа гавъяа, хvчит баатруудынх нь зориг ухааныг магтан дуулах нь буруу биш боловч энийгээ дурсан дурсан амьдраад байх шаардлага байна уу?

Монголчууд ихэнх нь гундуу байна. Шударга бус аргаар жаахан мєнгєжсєн нэг нь цээж дэлдэн жаргалтай харагдавч ерєнхийдєє нийгэм маань нэг л харанхуй. Настайвтар голдуу хvмvvс коммунизмийн vед, цаг сайхан байхад гэж ирээд л ярина. Арай залуу нэг нь Чингис хааны vед ийм байсан гэнэ лээ. Одоо нэг тэгдэггvй юм байх даа гээд л. Энэ бvхэн чинь аль эртээ єнгєрсєн асуудал. Бид нэгэнт сонголтоо хийсэн. Одоо эргэж буцах зам байхгvй урагшаагаа гэрэл гэгээ рvv тэмvvлж амьдрах л чухал.

Барбаярыг хvмvvс сайн мэдэх байх. Би бол энэ хvнийг багагvй хvндэлж бичлэгvvдийг нь уншдаг. Тvvний надад хошин шогийн мэдрэмж, зvйрлэлvvд нь аятайхан санагддаг боловч бичлэгийнх харанхуй єнгє нь л жаахан таалагддаггvй. (Гэхдээ би тvvнийг жинхэнэ амьдралаа биш фантазаа бичдэг байх гэж боддог. My real life fantasy гэсэн толгойтой байдаг болохоор) Тэртэй тэргvй нийгэм харанхуй байна. Тэрийг нь хvмvvст дахин давтан мэдэгдээд мєрєєдлийг нь унтрааж хаяад байх хэрэг байна уу? Энэ олон хvмvvс сєнєж байгаа усан онгоцноос дайжих харх шиг л эх орноосоо зугтааж байгаа нь ч vvнтэй бас холбоотой байх гэж боддог. Хаа сайгvй харанхуй, дээрээс нь сонин хэвлэл vvнийг нь бvр харлуулж хаяад хvнийг амьд явах ямар ч хvсэлгvй болгочихдог. Yvний оронд боол ч болтугай болоод єєр нийгэмд очиж гэрэл гэгээ рvv тэмvvлсэн юм харж vзэж сонсохсон гэж хvмvvс зорих нь арга ч vгvй биз.

Санаа сайн бол заяа сайн, амны билгээс ашдын билэг гэх мэт эртний vгс ч бас vvнтэй холбоотой байх. Сайн юм сэтгэж сайхан юм мєрєєдєж мєнгєгvй ч бай хамаагvй гэрэл гэгээд тэмvvлж яваа хvний амьдрал мєнгєтэй боловч юу хийхээ мэдэхгvй єнєє маргаашаа аргацаан амьдарч яваа нэгнийхээс арай жаргалтай байх болов уу.

Дунд сургуульд байхад манай Монгол хэлний багш биднийг мєрєєд гэж бараг загнадаг сан. Мєрєєдсєн мєрєєдлийн 20% нь биелдэг гэдэгт багш маань vнэн голоосоо итгэдэг бєгєєд “Та нар мєрєєд. Мєрєєдлєє зохион бичлэг болгон бич. Олон жилийн дараа тvvнийгээ уншихад зарим нэг зvйл нь заавал биелсэн байх ёстой” гэж сургадаг сан.

Бусдад бага ч атугай гэрэл гэгээ хайрлах vvднээс нийтээрээ мєрєєдєцгєєе л дєє. Ямар мєнгє тєлєх биш. Мєрєєдлєє биелvvлэхэд л харин жаахан хичээл зvтгэл шаардагдах байх.

“Надад нэг мєрєєдєл бий. Эх сайхан Монгол орон маань хєгжин дэвжээсэй гэж би мєрєєддєг. Монгол гэдэг нэрээр овоглосон олон сайхан залуучууд энэ мєрєєдлийг минь биелvvлнэ гэж би бас мєрєєддєг. Тєрж єссєн Улаанбаатар хот маань дэлхийн жишгээр хєгжинэ гэдэгт би итгэдэг. Улаанбаатар хоттой маань ойрхон Монголын Силикон Валлей байгуулагдаж тvvнд нь олон олон монгол залуус гvрэн дамжсан аварга компаниудын ажлыг хийн байгалийн баялагаа биш оюуны чадавхиа экспортолдог цаг ирнэ гэж мєрєєддєг. Тэр vед би ч гэсэн байр сууриа эзэлсэн нэгэн болчихоод эцэг эхийнхээ ачийг хариулах гэж зvтгэж явах болно гэж бас мєрєєддєг...”

Хар дарсан зvvд

Урд шєнє ажил дээрээ нэлээн орой болтол сууж байгаад гараад алхаж явтал нэг согтуу нєхєр траншейны таг дэрлээд нам унтаж байна. Бусад vед нэг их тэгж байгаагvй юм байж юу болов гэмээр гэнэт сайхан сэтгэл хєдлєєд ядаж автобусны буудал бараадуулаад хаячихъя гэсэн шvv юм бодлоо. Харанхуй шєнє хоёр цагт энийг оруулаад тавьчих дулаан газар олдохгvй ядаж хvн амьтантай газар бараадуулвал цагдаа нь ч болтугай ирээд авчих байх гэж сэтгээд мєрнєєс нь татан сэрээх гэж оролдов. Нэвширсэн архи vнэртээд єнєєх чинь гэнэт єєдєєс шvдгvй ам гарган босож ирэнгvvтээ “чи ер нь яах гээд байгаан” гээд л гараа зангидан дайрдаг юм байна. “Ийшээ ахаа хvн амьтантай газар очьё” гэтэл харин єєдєєс “Чамд ямар хамаатай юм” гээд шулуухан цохиж авах нь ээ. Идэр есийн хvйтэнд хєлдvv тємєр дэрлээд унтаж байгаа амьтныг хvн бараадуулъя гэсэн сайхан сэтгэл рvv шууд архи цvл хийтэл цутгасанд уурандаа буцааж тvлхээд “тэгвэл тэгээд хєлдєєд vхэж байхгvй юу” гэчихээд цааш алхлаа. Дотроо бухимдаад боож vхэх нь ээ. Шал дэмий юм хийж байх юм гэж єєрийгєє хараагаад л. Тэртэй тэргvй гудамжаар дvvрэн согтуучууд євгєнтєє ч юм уу эмгэнтээ тэврээд тас vсрэн єєрсдийн диваажиндаа “ходий” гэгч нь амь зууж байхад би гэж тэнгэрийн элч гээд єєрийгєє бодчихсон нэг амьтан тэрэнд нь саад болж бусдын амьдралд орооцолдож явдаг таарч дээ хэмээн дотроо vглэсээр цаашаа УБ зочид буудлын ємнvvр алхлаа. Гэв гэнэт нуувчинд отож байгаад гарч ирэв vv гэмээр дэрхийтэл хэдэн талаас хvvхнvvд бvчээд авахаар нь арай л цочсондоо муухай хашгирчихсангvй. Єнєєдvvл чинь “явах уу” гээд л бvгд шалгаагаад унадаг юм байна. Ємнє нь энэ хэцvv нэртэй газрын талаар хангалттай сонсож байсан боловч єєрийн биеэр энэ хvн сvгнvvдтэй таарч vзээгvй байсан болохоор ихэд эвгvйцээд зугтаахын тvvс. Ядаж байхад нь эмэгтэй хvн гэж хэлэх шинж тэмдэг тэдэнд тун бага vлдсэн бололтой. Харанхуй шєнє бараг гэрэлтэж харагдатлаа зузаан тvрхсэн пудрийн цаанаас нэг авгай (лав 40 хvрсэндэг) би хєгшдєєд байвал энийг ав гээд арай залуувтар нэг хvvхэн рvv заах нь тэр. Yгvй ээ надаа ямар ч хvvхэн хэрэггvй гээд л дахиад боож vхэх шахан нэг чангахан орилж аваад цаашаа тvргэн тvргэн алхлаа. Resident evil кинон дээр гардаг Zombie нар хvн хєєгєєд л нэг сонин гэлдэрдэг шиг нєгєє хэд миний араас хэд алхсанаа тэгсгээд хоцров. Арай гэж нэг таксинд суугаад жаахан явж байтал зам дээр хоёр машин наалдчихаж жолооч нар нь бололтой хоёр нєхєр заамдалцаад авчихсан хажуунаас нь нэг хvvхэн нэг залууг нь цvнхээрээ дэлсэж єгч байнаа. Лав тэр хvvхэн согтуу байх шvv гэсэн юм бодсоор цааш єнгєрлєє. Нэг шєнийн дотор хангалттай бухимдсан болохоор бушуухан харьж дэр толгой нийлvvлье гэж бодоод орцондоо ортол дахиад л нэг согтуу. Орцны хана дагуулан бvр юу ч болж байгаагаа мэдсэн шинжгvй сарьж єгч байна. Нэгэнт сургамж авсан байсан тул дахиж єєртєє гай тарихыг ч хvссэнгvй хамраа дараад л хажуугаар нь чавхадчихлаа. Гэртээ орж дэр толгойгоо нийлvvлж аваад бодит ертєнцєєс тасрахын агшинд “олигтойхон хар дарвал энэнээс арай бага бухимдана даа” гэсэн бодол тєрєн алдав шvv.

Ээ хєєрхий нийгэм маань ийм байдаг. Над мэт нь худлаа хэнхэгтэж том том юм яриад ч vvнийг засах юу ч хийж чадахгvй. Засах гэж оролдлоо ч зарим нь зєвшєєрєхгvй. Тэгээд ч єнєє маргаашынхаа хоолны мєнгийг яаж олох уу гэж шаналж яваа над шиг оюутан юугаа ч єєрчлєх билээ дээ. Хvн хvнээсээ л хараат амьдардаг хорвоо юм болохоор эднийг хичнээн тоохгvй гээд ч амьдралд маань их бага хэмжээгээр орооцолдох л юм. Дээрээс нь хvн чанар гэх мэт...

Гадаадад байгаа хvмvvст дандаа хар талын мэдээлэл єгєєд байна гэж би их бухимддаг. Гэхдээ яаж ч чадалгvй бас нэг ийм заваан хар мэдээлэл цацчихлаа. Дараагийн удаа л арай гэрэл гэгээтэйхэн шиг мэдээлэл бичиж нутаг нэгтнvvдээ vргээлгvй татах арга хэмжээ авахыг бодьё доо.