Шашин

Нэлээн дээхнэ Ганбаагийн блог дээр бидний шvтээн гээд шашны талаар жаахан бичсэн байсан. Галаарид ах хvртэл vvнээс болж vзгээ шvvрч авсан болохоор нэгэнтээ Бурхны, Жагарын орон гэгддэг газар амьдарч байгаа ухаантай болохоор бас нэг илvv хошуу нэмэхгvй бол болохгvй мэт санагдлаа. Yнэндээ миний шашны талаарх мэдлэг маруухан л даа. Бага байхад минь эмээ євєє маань лам болгоно гэж нэлээн vзэж Тєвд vсэг хvртэл зааж байсан боловч угийн лам болох шинжгvй дvлий толгой кириллээр бичсэн vлгэрийн голдуу номонд татагдан сvvлдээ “ардын” сургуульд орж “нvгэлт хар гєрєєчин” болох замдаа шуударсан. Ид шилжилтийн насандаа шинэ vеийн хvн болж байгаа нь гэж бурхан шvтээн бvхнийг vгvйсгэн атейст болж аав ээжтэйгээ бас хэсэг муудаж vзсэн. “Єнєєгийн єндєрлєгєєс харахад” гэдэг шиг одоо бодоод vзэхээр хэчнээн консерватив гэр бvлээс гаралтай ч би єнєє шашин гэж vзэн ядаад байсан зvйлийнхээ тухай огт ойлголтгvй л байж.

Миний амьдардаг хотоос 12 цаг автобусаар яваад очих зайтай Гомон гэж нэг жижигхэн тосгон байх. Тэнд бараг 3000 орчим лам Буддын философи гэдэг зvйлийг судалдаг ажээ. Тэдний бараг зуугаад нь Монгол, дээрээс нь Халимаг, Буриад гэх мэт Монгол vндэстнvvдийг нэмбэл бараг хоёр зуу болох бололтой. Энэ сургуулийг эхнээс нь суугаад тєгсєхєд 14 жил шаардлагатай гэнэ. Бvхэл бvтэн 14 жил єглєє 6 цагт босож ном хурж эхлээд орой 8 цагт унтана гэхээр тєсєєлєхєд хэцvv байгаа биз?
Тэнд сурдаг цєєнгvй хэдэн лам нартай гайгvй дотноссоны хvчээр єнєє ойлгодоггvй байсан зvйлээ бага сага гадарладаг болов. Анх лам нартай танилцаад нєгєє л наймааныхаа сэтгэхvйгээр “За танд ийм зvйл бvтээж єгье, та харин сайхан сан тавиад хийморь сэргээгээд єг” гэнэ. Харин єєдєєс лам нар “Бид чинь та нартай л адилхан оюутнууд шvv дээ. Буддын гvн ухаан гэдэг юм сурч байгаа болохоос бурхантай холбоо тогтоох арга сураагvй ээ” гэж хариулдаг байлаа. Монголд бараг Тєвдєєр надаасаа дор уншдаг амьтан шєнє нь хар хvний хувцас ємсєж шоудаж шоудчихаад уусан архиных нь vнэр арилаагvй шахуу байхад “Багш нь... багш нь...” гэж чичирч дайрдгаас арай ондоо л сэтгэхvй юм.
Гомон хийдийн дэглэм маш хатуу гэнэ билээ. Монголчууд цаг агаар хоол унд нь таарахгvй нэлээд нь ирж суралцаж байгаад тэсэлгvй буцдаг бололтой. Харин энд сурж байгаад буцаж Монгол явсан хvмvvсийн ихэнх нь шар шувталж “хар” болдог гэсэн. Ямар ч гэсэн энд сурсан хэсэгхэн хугацаа нь тэр хvмvvст “бурхантай холбоо тогтоож” хvнийг хулхидах нь нvгэл гэсэн сэтгэхvй тєрvvлдэг бололтой. Тэгэхээр энэ хагас цэргийн зохион байгуулалтанд, ингэж олон жил эдгээр хvмvvс юу сураад “хар” болохоор шийдэв?
“Буддизм гэдэг бол зєв амьдрахуйн философи” гэж шар толгойтой биеэрээ дvvрэн шивээс болсон нэг нєхєр Дарамсалад Далай ламын ном айлтгал дээр надад хэлж билээ. Эрдэмтэд ч vvнийг “хамгийн шинжлэх ухаанч философи” гээд ємнє нь бас тодорхойлчихсон юм билээ. Энэхvv философид бусад шашинд тvгээмэл байдаг ямар нэгэн vлгэр домгийн шинж чанартай, мухар сvсгийн зvйлс бараг байхгvй ажээ. (Манайд л гуйвуулсан утгаараа хэтэрхий их болохоос)
Аливаа хvн сайныг бодож, сайхныг хvсэж, бvр их сайн vйлсийг хийж байвал уг хvмvvний амьдрал энэ насандаа ч бай хойд насандаа ч бай эргээд єєртєє аз жаргалтай байна. Би бол хувьдаа ингэж л Бурхны шашны гол vзэл санааг дvгнэнэ. Харин хойд нас гэдэг ойлголт эрдэмтдийн нэлээн маргааны тєв байдаг бололтой. Уг нь энерги хадгалагдах хуулиар бол “аливаа энерги устаж vгvй болохгvй шинээр бvтээгдэж бий болохгvй, нэг тєлєвєєс нєгєє тєлєвт шилжин хувирч байдаг” гэсэн байдаг болохоор хvнийг амьдруулж буй энэ ямар нэгэн энерги эзэнтэйгээ цуг газрын хєрсєн доор vлдмээргvй л байгаа юм.
За тэгвэл хувь хvний амьдралд шашин ямар нєлєєтэй вэ? Yнэхээр л тэр ид шид нь байдаггvй юм бол хvмvvс яах гэж хамаг мєнгєє баран сvм хийд барин энэ олон лам нарыг тэжээгээд байна? Миний бодлоор бол хvн гэдэг амьтан сэтгэл хэмээх єнєє нууцлаг энергийнхээ хvчээр л тэжээгдэж амьдардаг. Тэр нь хvн хэмээх ухамсарт бодгалийг намгийн мэлхий аль эсвэл олон эст гидрагаас ялгаж єгдєг бололтой. “Бурхан ч сэтгэлийнх, буг ч сэтгэлийнх” гэдэг шиг аливаа зvйлд хvн чин vнэнээсээ сvсэглэн биширч чадвал эргээд єнєє энерги нь цэнэглэгдэн эрч хvчтэй болдог. Энэ л нєгєє монголд “бурхантай холбоо тогтоох” бизнес нураад уначихдаггvйн гол шалтгаан. Хэн нэгнийг хvмvvс ам дамжин ид шидтэйг нь магтана. Yvнд нь итгэсэн бидний аав ээжvvд хамаг л сэтгэлийнхээ угаас єнєє хvний уншиж буй номонд сvсэглэнэ. Yр дvн нь аль аль талдаа ашигтай. Бурхны оператор єргєл барьцаа авна. Харин аав ээжvvд маань дотоод энергээ цэнэглээд авна. Тvvнээс бус бидний ойлгодоггvй Тєвд номны ихэнх нь яруу найргийн шинж чанартай гvн ухааны туурвилууд, ердєє зєв амьдрахуйн философи л байдаг ажээ.
Гэхдээ ирээдvй маань бас тийм ч бvрхэг биш шvv. Ноднин жил Гомон хийдэд 12 жил сураад тєгссєн анхны Монгол лам одоо Гандантэгчлэн хийдийн хамбын доохно талын удирдах албанд зvтгэж явна. Тvvний залгамж нь дараа жил тєгсєх бас нэг ах хvv бий. Тэгээд тvvний дараа гэх мэтчилэн. Энэ хvмvvс ирээдvйн Монголын шашны чиг хандлагыг тодорхойлох болно. Сая болсон Далай багшийн номын айлтгалыг єнєє анхны алтан хараацай синхроноор шууд Монгол хэлээр орчуулан бидний мэлмийг нээж байх юм. Ємнє нь ойлгогдохгvй дvнгэнэдэг байсан Тєвд vгс эх хэлээр маань яралзтал тархинд шингэж байна билээ. Тийм болохоор бид аав ээжийнхээ насанд очих цагт Монголын бурхны шашин гэдэг жинхэнэ утгаараа хvнийг гэгээрvvлдэг хэмжээнд оччих байх л гэж найдаж байна. Тэр болтол харин бид болон биднээс дооших залуу vе маань энэ бурангуй байдалд нь дургvйцсэндээ чєтгєр ч шvтдэггvй атейстvvд болчих вий дээ.