...Байгалийн арвин баялаг нь тухайн улсынхаа эдийн засаг, улс төрд муугаар нөлөөлдөг талтай гэж эдийн засагчид олон жил ярьж бичиж ирсэн. Үүнийг “Голланд өвчин” буюу “байгалийн баялгийн хараал” гэж олон янзаар нэрлэж байна. Голланд өвчин гэдэг нь гэнэт олдсон байгалийн баялгийн улмаас аж үйлдвэрлэл хөгжихгүй, зогсонги байдалд орохыг хэлнэ. Энэ нэр томьёо 1960-аад оны эхээр Голландад Хойд тэнгист байгалийн хийн баялаг орд олсны дараа гарч ирсэн юм. Голланд өвчнөөр өвчилсөн улс оронд юу тохиолдох вэ? Эхлээд газрын тос, алт, байгалийн хий, алмааз болон бусад байгалийн баялгаас олсон асар их мөнгөний ачаар валютын үнэ өснө. Хүчтэй валюттай болсноор үндэсний бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэж, дотоодын үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн экспортын зах зээлд өрсөлдөх чадваргүй болж, импортын бараа хямдарч хэрэглэгчдэд хүрнэ. Иргэд түнтийсэн бэлэн мөнгөөрөө импортын хямд бараа төвөггүй худалдан авч, улмаар дотоодын үйлдвэрлэл арчигдан, нэг мэдэхэд аж үйлдвэрлэл алга болсон байна.

“Байгалийн баялгийн хараал” бол үүнтэй төстэй эдийн засгийн үзэгдэл.

Байгалийн нөөц баялгаас хараат байснаараа тухайн орны улс төр, хөрөнгө оруулалт, боловсролын тэргүүлэх чиглэл өөрчлөгдөхийн зэрэгцээ хэн ашигт малтмал, баялгийг эзэмшиж удирдах вэ, хэн тэндээс их мөнгө олж баяжих вэ гэдгийг бүгд анхаарч эхэлнэ. Нефт эзэгнэгч улс оронд хөгжил гэж юу болох талаар ойлголт ард түмний дунд ташаа тогтсон байх нь түгээмэл. Ард түмэн нэлэнхүйдээ ядуурч байхад цөөн хэдэн хүн хөлжин баяжиж буйн шалтгааныг төр засгаас боловсрол, хууль эрх зүй, шинэ бүтээл санаачлага, бизнес үйлдвэрлэлийг дэмжиж хөгжүүлж чадахгүй байгаад бус харин хэн нэгэн этгээд улсынх нь газрын тосны мөнгийг хулгайлж, булааж хувьдаа ашиглаж байгаагаас болж байна гэж үзэцгээдэг. Тэдний энэ дүгнэлтэд “Үнэхээр хэн нэг нь хулгайлж байна” гэсэн зөв зүйл бий. Гэхдээ ард түмэн улс орноо хөгжүүлэхийн тулд засгийн мөнгөөс хулгайлж буй хүмүүсийг зогсооё гэж бодохоос бус сайн боловсрол, хууль зүй, аж үйлдвэрлэлийг үндэс сууриас нь бага багаар барьж байгуулж засварлах тухай эс хайхарна...

 эх сурвалж