Тооцоолон бодох үндэс

Нэлээн дээр үед юм бичих хобби хөдлөөд бичиж байсан эссэгээ оллоо. Цааш нь үргэлжлүүлж бичнэ гэж тухайн үедээ бодож байсан боловч өнөөг хүртэл сөхөж хараагүйгээ сая л мэдлээ. Файлууд дотор маань хэнд ч хэрэггүй зэвэрч хэвтэхээр гээд энд тавьлаа.

Хүн төрөлхтөн анх үүссэн цагаасаа л тооцоолол хийх хэрэгцээ шаардлагатай тулгарч байжээ. Овог аймгийнхаа гишүүдийн тооноос эхлээд л ан гөрөө хийхэд хүртэл тооцоо хийх шаардлага гарч тухай бүрт нь тархи тооцоолуурын үүрэг гүйцэтгэдэг байлаа. Яваа яваандаа ойр зуурын тооцоон дээр гар ажиллагаатай арга хэрэгсэл ашиглах болов. Эдгээр нь хуруугаа оролцуулж тоолох, чулуу орлуулах гэх зэрэг байлаа. Тухайлбал дижитал гэдэг үгний “digitus” хэмээх үндэс нь эртний Грекээр “хуруу”, харин калкулятор буюу бидний нэрлэж заншсанаар тооны машин хэмээх нэрний үндэс “calculus” гэдэг жижиг чулууг илэрхийлдэг үгнээс үүсч байж. Эдгээр эртний арга хэрэгслээс саяханыг хүртэл хэрэглэгдэж ирсэн нь сампин байна.

Яваа яваандаа хүмүүсийн хийх тооцоолол улам гүнзгийрч илүү хүндэрч эхлэв. Энэ үед гар аргаар тооцоолох эдгээр хүн-тооцоолуурын арга хоёр сул тал харуулж эхлэжээ. Үүнд:

1. Хүн-тооцоолуурын ажиллах хүчин чадал хязгаартай ажээ. Энгийн үржих хуваах үйлдлийг хийхэд хүн хэдхэн секунд зарцуулах боловч хэдэн сая дараалсан ийм үйлдэл хийнэ гэдэг хүний санаанд багтамгүй их ажил болох ажээ.

2. Хүн-тооцоолуур маань алдаа гаргах магадлал өндөр. Урт урт тэгшитгэл бодож тооцоо хийх үед ямар ч мундаг математикч мартаж санахаас эхлээд жижиг сажиг алдаа гаргадаг байна.

1794 онд Францын засгийн газар математикийн загварчилсан хүснэгт гаргах томоохон хэмжээний төсөл эхлүүлэв. Эдгээр хүснэгтэд 1-ээс эхлээд 200,000 хүртэлхи тооны логарифм олох зэрэг ажил орж байв. Энэ ажилд 100 гаран хүн хөлсөлж томоохон математикчид хажуугаар нь хянан дан гараар хийсээр уг төслийг хоёр жилийн дотор дуусгасан гэдэг. Эдгээр ажилчид алдаанаас сэргийлэхийн тулд хоёр хүн нэг тооцоог нэгэн зэрэг цаасан дээр нэмэх хасах үйлдлээр хийж байсан байдаг. Өнөөгийн дижитал компьютерийн тусламжтайгаар өдгөө хэдхэн минутын дотор эдгээр хүснэгтүүдийг бүтээж болно...

Шинэ оны мэнд бас бус

Бараг хагас жил блог бичсэнгүй. Энэ хооронд их ч юм болж өнгөрчээ. Бие засаад гэрээ засдаг үгээр өөрийгөө, хувийн амьдралаа зохицуулах гэж явсаар нийгмийн ямар нэг идэвхитэй үйл ажиллагаанд оролцсонгүй. Харин сая амралтын хэд хоногийг далимдуулж өөртөө жаахан цаг гаргаснаар энэхүү тэмдэглэлийг бичиж байна. Юутай ч уншигч танд юун түрүүнд шинэ оны мэнд хүргэе!

Өөрчлөх үү хэмээн уриалж байсан ерөнхийлөгчөө өөрчилж чадахгүй байгаад нь баахан урам хугарлаа. Шагнал урамшуулалыг хавтгайруулж байна хэмээн өмнөх ерөнхийлөгчөө шүүмжилж байсан мань эр өөрт нь боломж олдонгууд хүрдийг нөгөө тийш нь эргүүлж өөрийн талынханаа шагнаж гарлаа. Би хувьдаа уг нь арай өөр “өөрчлөлт” буюу шагнал хэмээх төмөр олгож тэрийг нь угааж байгаа нь гээд хэдэн архины үйлдвэрүүдийн борлуулалтыг ихэсгэдэг системийг байхгүй болгож оронд нь тухайн салбарын ассоциацууд олон нийтийн санал асуулгаар ч юм уу шаардлагатай хүнээ шагнаж урамшуулдаг эрүүл тогтолцоо руу чиглэх болов уу гэж хүлээж байтал харин мань эр тогтолцоог нь өөрчлөх биш өөрөө тогтолцооны нэг элемент болж хүрдийг зөвхөн нөгөө тийш нь эргүүлж байх юм. Уг нь би өнөөх хүрдийг огт байхгүй болгох юм болов уу гэж харж байсан сан. Нам хошгирсон хэрэг байж дээ.

Би хувьдаа баатрууд гэж үнэлдэг байсан Э.Бат-Үүл, Б.Баабар зэрэг хүмүүс нөгөө төмрийг нь авчихаад л өөрсдийнхөө шүүмжилж эсэргүүцэж тэмцэж байсан тэр нийгмийн тогтолцооны үлдэгдэлийг хүлээн зөвшөөрч буй мэт бүлх залгиж чимээгүй өнгөрөх юм. Аль нэг нь ядаж хэвлэлээр энэ шагналаас татгалзаж байна гээд ганц мэдэгдэл хийчихсэн бол тэд жинхэнэ “баатрууд” болох байлаа. Тэртэй тэргүй тэр төмөртэй, төмөргүй тэдний юу хийж бүтээснийг Монгол улс мэдэж байхад энэ утгагүй тогтолцооны эсрэг үг хэлж чадаагүйгээрээ тэд бас л нэг усан нүд, цусан зүрхтэй хүмүүн бодгаль гэдгээ харууллаа.

Хааяа нэг айлд ороод зурагт асаахаар суваг болгон дээр шахуу “зөн билгийн тулаан” хэмээх сонин шоу гарч байх юм. Материаллаг бус ертөнц үнэхээр байдаг эсэх, зөн билгээр бүхнийг шийдэж болдог эсэхийг нэвтрүүлэг зохион байгуулагчид л мэдэж байгаа байх. Би хувьдаа тэдгээр зөн билигчдийг үзэн ядаад байх шаардлага шалтгаан байхгүй авч нийгэмд үзүүлэх үр нөлөө нь, 8 настай 10 настай хоёр дүүд маань өгч буй мессеж нь юу вэ гэдэг дээр үнэхээр эргэлзэх юм. Хоёр дүү маань хүн заавал хичээж хөдөлмөрлөж амьдрахын оронд материаллаг бус ертөнцийг шүтэж өнөөх зөн билигчдэд өргөл барьц өгөөд явбал амьдраад байх боломжтой юм байна гэдэг ухамсартай хүмүүс болоосой гэж би үнэндээ хүсэхгүй байна. Олон нийтэд, нийгэмд юу үзүүлж юуг өгч байна вэ гэдэг дээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бага ч гэсэн анхаардаг болоосой. Өнөөдөр олдох хэдэн цаасны төлөө өөрсдийнхөө ч гэсэн үр хүүхдийн хүмүүжилд нөлөөлөх, цаашид ирээдүйд нь хар толбо учруулж ч мэдэх мэдээллийг гаргаж байхдаа нийгмийн хариуцлага, ухамсар гэдэг зүйлийн талаар жаахан ч гэсэн тунгааж үзээсэй.

Материаллаг ертөнцийг шүтэж 70 жил амьдарсан сэтгэхүйгээс салахад нийгэм дэх материаллаг бус сэтгэлгээний хэрэгцээ сад тавьсан үзэгдэл ерээд оны эхэн үеийн ерөнхийлөгчийн үзмэрч, гал гаргадаг Өнөрмаа зэргээр дууссан гэж бодож байтал яагаа ч үгүй байсан бололтой. Харин ч борооны дараахь мөөг шиг олшроод сүүлдээ бүр хүн шатааж алах дээрээ тулсан бөө удганууд зэргийг харахаар нийгэм маань эрүүлжихэд дахиад нэлээд хэдэн жил хэрэг болох нь дээ. Энэ олон ид шидтэнгүүд үнэхээр байдаг эсэхийг чөтгөр бүү мэд. Гэхдээ үнэхээр л байдаг юм бол ЦЕГ гэж байхын хэрэг юу байна. Гэмт хэрэг гарсан газар ганц үзмэрч тавьчихад л хангалттай бус уу?

Борлогдож буй ном, бичигдэж буй нийтлэл, хийгдэж буй нэвтрүүлгүүдийн багагүй хувь нь энэхүү мухар сүсгийн холбогдолтой зүйлс байгааг харахад бид хэддүгээр зуунд амьдарч байна вэ гэдэгт эргэлзмээр. Хэрэв үнэхээр л хүн өөрийгөө олох, материаллаг бус ертөнцөд итгэмээр байгаа юм бол яагаад зөв амьдрахуйн философийг айлдсан “Бодь мөрийн зэрэг” бус Ванга эмээгийн зөгнөл тэгтлээ олон хувь борлогдоод байна вэ?

Үргэлжлэл...