Мєнхийн хайрын билгэдэл Таж Махал

Дэлигээс 180 км зайтай Агра хотод байрлах дэлхийн долоон гайхамшгийн нэг гэгдэх Таж Махалд яг vд дундын нарнаар давхиж хvрэв. Гаднах тєв хаалга нь худалч хvнд бараг километр оочертой ажээ. Эрэгтэй, эмэгтэй, жуулчин, хvvхэд гэж тус тусад нь ялгаж зогсоогоод ч нэмэр байхгvй аль нэг очероор нь хvлээж орно гэвэл дор хаяж хоёр цаг болох шинжтэй. Аз болж нутгийн хvн дагуулж явсаар ар талынх нь нууц хаалга гэмээр жижиг хаалган дээр аваачиж єглєє. Эндхийн очер нь хамаагvй бага гэхдээ ямар ч байсан хагас цаг халуун наранд зогсоочих л юм байна билээ. Жуулчид ороход 750 рупий буюу 20$ орчим энэтхэг хvн ороход 20 рупий буюу 50 цент орчим vнэтэй. Зургийн аппарат, видео камер, цэвэр усны савнаас єєр юм авч орж болохгvй, тамхи чvдэнз, чихэвчний хєгжим юу байдаг бvгдийг нь хураах ажээ. Єєрсдийгєє Тєвд гэж тас гvрийгээд л 20 рупийний билетээр нь зvтгэчихлээ. Таж Махал дэлхийн долоон гайхамшгийн нэг гэдгээсээ болоод Энэтхэгийн хамгийн их жуулчин татдаг газар ажээ. 2004 онд гэхэд л 3 сая гадаадын жуулчид Тажийг vзсэн гэнэ. Ганц гадныхан ч гэлтгvй энэтхэгvvд єєрсдєє хаа холоос vзэх гэж ийшээгээ цувдаг бололтой.

Гол бунхан тєв vvднээсээ

Анх Могулын эзэнт гvрний хаан Шах Жахан хайртай эхнэр Мумтаз Махал нь тєрєлтийн хvндрэлээс болж vхэхэд дурсгалд нь зориулан мєнхийн хайрын билгэдэл болгон барьсан гэдэг. Одоогийн мєнгєн дvнгээр шилжvvлж бодоход хагас тэрбум орчим долларын єртгєєр бvтсэн Перс, Энэтхэг, Араб маягийн барилгын хэв загварыг хослуулсан энэ нvсэр том бунханыг 1631 оноос хойш 22 жил барьж байж босгожээ. Дэлхийн гайхамшгийн тоонд орох болсон vндсэн шалтгаан нь миний ойлгосноор тэр олон жилийн ємнє ийм маягийн зvйл бvтээгээд тэр нь єдий болтол чулуундаа бараг зураас ч vгvй хэвээр vлдсэн нь л юм болов уу даа.

Гол бунхан баруун талаасаа

Тажийг баригдаж дєнгєж дууссаны дараа Шах Жаханы хvv Аурангзеб аавыгаа баривчлан Тажийн яг хажууд байрлах Агра Форт буюу Аграгийн хориглолтын цайзад хорих болов. Ингэх болсон шалтгаан нь дурлалдаа хэт мансуурсан Шах Жахан улсынхаа хамаг хєрєнгийг Таж барихад зориулаад зогсоогvй баригдаж дууссаных нь дараа голын нєгєє эрэг дээр яг адилханыг хар єнгєтэйгээр барихаар тєлєвлєж байсантай холбоотой гэнэ. Хар Таж Махал барихаар бэлдэж байсан гэх туурь, хар єнгийн гантиг чулуунууд одоо ч Ямуна мєрний нєгєє эрэг дээр байдаг юм гэнэ лээ. Хорионд ороод нэг их удаагvй нас нєгцсєн аавыгаа Аурангзеб Тажийн гол бунханд хайрт эхнэр Мумтазынх нь хажууд байрлуулсан гэдэг. Тажийг тойрсон vлгэр домог шиг олон яриа байдгийн нэг нь Тажийг баригдаж дууссаны дараа Шах Жахан “Дэлхий дээр Таж Махал ганц л байх ёстой” хэмээн гол архитекторууд барилгачдынхаа гарыг бvгдийг тасдаж хаян дахиж Таж баригдахгvй байх баталгааг хангасан бололтой. Yнэн худал нь мэдэгдэхгvй ч баригдаж дууссаных нь дараа 20000 барилгачдаа Ямуна мєрний усанд vйж алсан эд нар гэх мэт яриа ч байдаг юм байна билээ. Ямар ч байсан нэлээдгvй цусаар л боссон эд юм гэж би ойлгосон (гэхдээ хар Таж барих гэж байсан юм бол уг нь тэр хvмvvс нь хэрэг болмоор юм...)
Зурган дээр та гол бунхныг харж байна. Гол бунхныг тойрсон 4 ширхэг гонхон хамгаалалтын зориулалттай юм гэсэн. Гол бунхнаас тєв vvд хvртлээ 200 метр орчим усан сантай ба гол бунхны гурван талд хажуугийн жижиг бунхнууд, ард нь Ямуна мєрєн урсаж байдаг ажээ. Усан сан нь Ямуна мєрєнтэй шууд холбоотой нарийн сантехникийн системтэй.
Тажийг барихад зориулж бараг азийн єнцєг булан бvрээс буюу Ражастанаас цагаан гантиг, Панжабаас хаш чулуу, Хятадаас болор, Тєвдєєс оюу, Шри-Ланкаас биндэръя, Арабаас карнелийг авчирж шигтгээ хийж байсан гэдэг. Тажид орох материалыг зєєж 1000 заан ажиллаж байсан ч гэж ярьдаг юм билээ. Yндсэндээ цагаан гантигаар хийгдсэн ба хана нь битvv эрдэнийн чулуун шигтгээтэй, шигтгээг хананаас нь тєвийлгєєд хийчихсэн чулуу болохоор бас гайхамшигтай л санагдаж байв. Ядаж байхад гол бунхных нь ус зайлуулах хоолойг хvртэл гантиг чулуугаар хийсэн байсан.

Гол бунханы ар тал, Ямуна мєрєн

За тэгээд нvдээр л vзэхгvй бол би яаж ч хичээгээд танд харагдтал дvрсэлж чадахгvй нь бололтой. Гайхамшигтай л гэж хэлэхээр боловч нєгєє талаас энэ бvхэн ердєє хvний хvvр хадгалахад зориулж хийгдсэн гэж бодохоор харамсалтай.

Хажуугийн бунхан

Тєвийлгєж хийсэн чулуун хээ

Эрднийн чулуун чимэглэл

Гантиг ус зайлуулах хоолой

Эрх чєлєєний vнэ цэнэ буюу Дарамсала

Мєргєлчид голдуу дvvрэн монгол суулгасан автобус Дэлигээс орой 7.00 цагийн vед хєдєллєє. Дарамсала суурин нь Дэлигээс 500-аад километрийн зайтай Химачал Прадеш мужийн нутагт харъяалагддаг далайн тєвшнєєс дээш 1800 метрийн єндєрт Хималайн уулсын суганд байрлах ажээ. Хималай руу єгсєж эхлэхэд зам нь улам нарийсан ойрхон ойрхон огцом нугачаатай болж эхлэх нь тэр. Даанч жолоочид маань хурд хасаж нугачаа гаргана гэдэг ойлголт огт байдаггvй бололтой. Тултал хаазалж байгаад л нугачаан дээр ирмэгц бараг drift хийн огцом эргvvлэхэд нь нэг дугуй доошоо харанхуйлж харагдах єндєр хавцал дээгvvр гараад л єнгєрєх шиг санагдана. Дарамсала руу єдєр явдаг унаа огт байдаггvй юм гэж сонссон. Зам нь ийм юм бол уг нь гэрэлтэйд явмаар юм гэж гайхтал сайндаа ч биш тэр гvнзгий гvнзгий хавцлуудынх нь хажуугаар тийм хурдтай гарахыг єдрийн гэрэлд харвал хэр баргийн амьтаны зvрх нь савлачихдаг бололтой.

Yvрээр дєнгєж нар мандахад Хималайн нуруу нэг иймэрхvv

Yvрээр нар мандахад Дарамсалад орж ирлээ. Єглєєний нарны туяа Хималайн уулсын оройгоор тусан мєнх цаст сарьдагууд нь vзэсгэлэнтэйеэ гялалзаж харагдахад дэлхийн дээвэртэй ихэд ойрхон байгаагаа мэдрэх шиг санагдав. Аргагvй л уулын орой дээр байгаа гэсэн шиг агаар нь хvртэл нутгийн минь агаар шиг тунгалаг агаад сэрvvхэн. Далайн эрэгтэй ойролцоо, чийглэг уур амьсгалтай, халуун газар жил гаран амьдарсан би гэдэг амьтан очсон єдрєє л цастай уулын хvйтэн агаарт нам цохиулаад ханиад хvрчих нь тэр. Нусаа татсаар тэр хавьдаа нэг хямдхан шиг буудал олоод, орчин тойронтойгоо танилцах санаатай дэмий тэнэж эхлэв. Дээшээ уул руугаа 3 км орчим газар єгсєєд Багсу хэмээх нэртэй жижгэвтэр хvрхрээ vзэв. Мєнх цаст уулынх юм гэсэндээ шvд хага ташим, Энэтхэгт бол миний хаана ч vзээгvй тунгалаг цэвэрхэн устай юм.

Монголынх шиг тунгалаг устай хvрхрээ

Дарамсала суурингаас доош 4 км орчим буугаад доод Дарамсала хэмээх бас нэг уулын гацаа бий. Норовлинга хэмээх жижгэвтэр сvм байрлах ба энд Тєвдийн Буддист урлагийн сургууль байрладаг ажээ. Хэдэн vе дамжсан бурхан бvтээх, бурханы хєрєг зурах асар єндєр соёл цаст Хималайг даван бууриа сэлгэж энд ирсэн бололтой. Урлангийн ахлах багш залуухан Тєвд миний дагаж явсан монгол ламыг таньдаг болж таараад бидэнд урлангаа болон хийж буй бvтээлvvдээсээ сонирхуулав. Ямар их тэвчээр, хєдєлмєр шаардаж энэ бvхнийг хийвээ гэмээр зvйлс байх агаад ойролцоогоор А0 хэмжээтэй бурхны зургийг яс суувал 4 сар сууж байж дуусгадаг гэхийг сонсоод бvр хэлэх ч vг олдсонгvй. Тэндээс гартал лам ах маань эд нар юу ч биш монголчууд энэ тал дээр хамаагvй илvv авъяастай, Єндєр гэгээний vеэс энэ талын урлаг монголд тєвдєєс хvчтэй хєгжсєн гэж байлаа.

Yvлэн дундах Дарамсала тосгон

Дарамсалад ирээд тєрсєн анхны сонин мэдрэмж бол хараас олон харагдах шар толгойнууд. Дэвэн дэлхийн тэнэмлvvдийг цуглуулчихаа юу гэлтэй хар шар єнгєт арьстай янзан бvрийн vндэстэн ястангууд. Жуулчид ихтэй газар байдаг сэтгэхvй болсон намайг хэн хэлж нохойг хэн саах вэ гэгчээр зарим нь хєл нvцгэн, зарим нь єрєєсєн оймстой тууж явах нь ч энгийн vзэгдэл. Ихэвчлэн хиппи маягийн стильтэй бvгд л буддист бололтой оюутан голдуу залуучууд хєлхєж єгнє. Гаран дээрээ Чингисийн хєрєг шивvvлж, “Их Монгол 800” гэсэн зурагтай футболка ємссєн Ази царайтай залуу “Би Монгол шvv дээ” хэмээн Тєв Америк аялгатай Англиар хэлэн танилцахад эхлээд гайхаж билээ. Сонсоод байх нь аль хориод оны vед Америк рvv цагаачилсан Халимагуудын vр сад юм гэнэ. Одоо Далай ламын номонд даган баясах санаатай энд ирчихээд байгаа гэнэ. “Би уг нь Монгол, даанч Монголоор ганц ч vг мэдэхгvй” хэмээн санаа алдах мань залуу энэ зун “Их Монгол 800” очиж vзээд vндэсний vзэл нь нэлээд сэргэчихээд явж байсан бололтой.

Дарамсалагийн гудамж

Энэ удаагийн миний аялалын гол зорилго Есдvгээр Богд Жавзандамба хутагт, Дээрхийн гэгээн 14-р Далай ламд мєргєх асуудал дорхноо л шийдэгдэж орхив. Далай лам болон 9-р Богд Монголчуудад онцгой анхаарал тавьж vздэг дээрээс нь миний амьдардаг хотоос тэдэнд мєргєх гэж хvн очиж байсан удаагvй болохоор нэлээдгvй нэр хvндтэй зочлох шив дээ. Монголчууд гэснээс Энэтхэгт ирснээсээ хойш анх удаагаа л ийм олон Монголчуудыг харж баяслаа. Дэли Банглор гэх мэт том хотын оюутнууд бєєн бєєнєєрєє, Сера, Гомон гэх мэт хийдvvдээс бараг 30,40 лам дээрээс нь Монголоос бараг 100 гаран хvн ирсэн байх. Олон Монголын дунд сайхан л байлаа.

Тєвдvvдийн лаатай жагсаал

Дэлигийн Тєвд хороолол болох Мажну Ка Тилад Тєвдvvдийн vндэсний vзэл сэргээд байгаа талаар бичиж байсан. Тэндээс 500 гаран км зайтай энэ уулын мухарт ч байдал мєн ялгаагvй. Харин ч Тєвдvvдийн гол тєв нь болоод тэр vv Мажну Ка Тилаг бодвол илvv єргєн цар хvрээтэй vзэж байгаа бололтой. Намайг байхад бараг єдєр болгон шахуу Ху Жин Таог эсэргvvцсэн жагсаал цуглаан болж байлаа. Нэг шєнє бараг 200,300 Тєвдvvд лаа барин гудамжаар гэрэлтэй жагсаж харагдсан. Маргааш єдєр нь баахан залуучууд Хятадын далбааг томоор хийлгэчихсэн гудамжинд дэвсэн орилолдож дээгvvр нь замаар явж буй машинуудыг гаргах зэргээр эсэргvvцлээ илэрхийлж байв. Дэлгvvр, интернет, дэн буудал зэрэг жижиг бизнес эрхэлдэг хvмvvс хэний ч шахалт шаардлагагvйгээр Тєвдийн эрх чєлєєний чухлыг сурталчилсан зурагт хуудас жуулчдад тараан дор бvрнээ л тэмцэж буй бололтой. Хvний нутагт, харих буцах эх оронгvй, ядаж аливаа улсын иргэншил пасспорт ч vгvй ингэж явахад нь л эрх чєлєєний vнэ цэнэ амтагддаг юм болов уу даа. Бид vнэхээр энэ хvмvvс шиг эрх чєлєєнийхєє vнэ цэнийг мэддэг бил vv? Єєрсдийнхєє одоо байгаа байдалтай эвлэрч чадахгvй буруу болгоныг єнгєрсєн рvv чихэж суудаг залуу vе бидний дундаас, тэр хараагаад байдаг єнгєрсєн vе маань бас л эдэн шиг эрх чєлєєний тєлєє тэмцэж байсныг хэд нь санадаг бол?

Аялал

Хэд хоногийн ємнє удахгvй аялалд гарна гэж бичиж байсан. 10 хоногийн дотор нийтдээ бараг 6000 км газар аялж байгаад дєнгєж єнєєдєр л ирлээ. 10 хоног алдсан хугацаагаа нєхєж нэлээдгvй суух шаардлагатай болох юм шиг байна. Гэсэн ч очсон газар орныхоо сонингоос тэмдэглэлийн дэвтрээ харж байгаад оройд нэг хэсэг юм бичээд байя гэж бодлоо. Та бvхэн таалан соёрхоно биз.

Улс доторх улс – Мажну Ка Тила

Дэлид очсон хоёр дахь хоногтоо Тєвд дvрвэгсдийн хороолол болох Мажну Ка Тилад очиж байрлах болов. Том бетонон хашааны хаалгаар оронгуут л Энэтхэгээс єєр ертєнцєд ороод ирэх шиг санагдах нь тэр. Нарийхан нарийхан гудамжууд бvхий нэг жижгэвтэр орон сууцны хотхоны хэмжээтэй газар хаашаа л харна уу царай тєстэй Тєвдvvд. Энэтхэгvvдийн дунд онигороороо дуудуулж бусдын нvдэнд єртєж содон байх зовлонгvй эвтэйхэн ч юм шиг. Худалдаа наймаа хийж байгаа зэрэг нь яг л Эрээнд хужаа нартай байгаа юм шиг санагдуулах ажээ.
Хамгийн анх 1959 онд Дээрхийн гэгээн 14-р Далай лам Данзанжамц Хятадуудаас зугтаан 80,000 дvрвэгсдийн хамтаар орж ирснээр энэхvv бетонон хашаан дах “улс доторх улс” бий болсон бололтой. Монголд 1992 оноос хойш нэлээд олон жил Энэтхэгийн элчингээр сууж байгаад тэнгэрт хальсан Бакула Ринбvчийд Энэтхэгийн засгийн газраас энэ хэсэгхэн газрыг бэлэглэсэн юм гэсэн. Гэгээнтэн хvний сэтгэлээр Ринбvчий ч уг газрыг єєртєє орд харш бариулж наймааны хэрэгсэл болгочихсонгvй нутаг нэгт зовсон тvмнээ байрлуулж Тєвдийн нэгээхэн хэсгийг Энэтхэгт амилуулах эхийг тавьсан бололтой. Yvнээс хойш бусад хотуудаар ч Тєвд дvрвэгсдийн хороолол бий болж эхэлсэн юм гэсэн.
Мажну Ка Тила дахь хоолны газруудад яг л Монгол хоол шиг хоол хийн (бодвол Тєвд Монгол хоолнууд аль аль нь Хятадаас гаралтай болоод тэр юм болов уу) дэлгvvрvvдэд нь Энэтхэгт бол тийм ч элбэг бус биднийхтэй ойролцоо санагдах эд агуурс зарах ажээ. Нутгийг минь санагдуулсан энэ жижигхэн районы амьдрал гэхдээ тийм ч аз жаргалтай биш. Хаа сайгvй Тєвдийг чєлєєл, Хятадыг Тєвдєєс гаргая гэсэн урианууд наалттай. Ядаж байхад яг намайг очих vеэр БНХАУ-ын дарга Ху Жин Тао Дэлид айлчлах болоод тэр хавийн тєвдvvдийн цусыг хєєргєчихєєд байсан vе. Yндэсний vзэлдээ байж ядсан залуучууд аргагvй л бусдын нутагт байгаа тулдаа л биеэ барьж байх шиг санагдсан.

Одоог хvртэл Тєвдvvд арав хорь зуугаараа нууцаар Хималайг даван Энэтхэг рvv орж ирдэг ажээ. “Тєвдєд амьдрал vнэхээр хэцvv, Тєвд хvнд бол ямар ч эрх чєлєє байхгvй. Хаашаа ч явсан юу ч хийсэн заавал Хятадын тєр захиргаанд мэдэгдэж зєвшєєрєл авах ёстой. Тєвд сургууль, Тєвд уламжлал гэдэг юм устаж хvvхдvvдийг Хятад сургуульд сурган Хятад сэтгэхvйтэй болгож байна. Шашин ном нь хvртэл байнгын хяналттай. Лхаст лам болж байгаа хvн заавал Бээжинд гурван жил шашны сургуульд сурч байж лам болох эрхтэй болно.(Гурван жил гэдэг хvний тархийг угааж vзэл суртлынхаа машин болгоход хангалттай хугацаа л даа.) Yvнийг тэвчиж ядсан Тєвдvvд бараг єдєр бvр нууцаар хил даван оргож зугтдаг ба Хималайг давахад дор хаяж сар явган алхдаг, гэхдээ энэ нь єдєртєє нуугдан шєнє нь алхахад тийм ч амар биш, Хятад цэргvvдтэй тааралдвал єчиггvй буудуулна” гэхчлэн нэг Тєвд нvдэндээ бараг нулимс мэлтэлзvvлэн ярьж билээ. Єєр нэг Тєвд “Яг vнэндээ Лхас гэх мэт Тєвдийн хотууд бол барууны жишгээр хєгжиж байгаа. Єнгєрсєн онд л гэхэд Транс Тєвдийн тємєр зам тавьсан, єндєр єндєр барилгууд олширч байгаа гэх мэт. Гэхдээ энэ бvхэн Тєвд хvнд бол огт хvртээлгvй. Хятадууд єєрсдєдєє зориулж л энэ бvгдийг хийж байгаа юм. Бидний хэл соёл хэнд ч хэрэггvй хог болох дээрээ тулаад байна” гэж билээ.
Ямар нэг vндэстэн єєрсдийн хэл, соёл уламжлал нь л алга болвол тусгаар тогтнолоо алдсанаас дор байдаг бололтой. Аливаа бодгалийн єєрийн vр удмаа vлдээх, оршин буй орон зайгаа хамгаалж харамлах тєрєлхийн зєн совин энэ хэдэн Тєвдvvдэд ч адилхан тєрсєн болов уу. “Бидэнд заавал тусгаар тогтнол хэрэггvй. Хятадын вассаль байдлаар хууль дvрмийг нь мєрдєєд ч болтугай гагцхvv єєрсдийнхєє хэл соёлыг авч vлдэж чадвал болоо” гэж тэд ярьж байсан нь ч vvний илрэл биз. Далай ламын Тєвийг Сахисан Бодлого (Middle Way Policy) ч vvнтэй яг утга нэг санагдсан. Гагцхvv ирээдvйд Тєвд гэдэг нэр зєвхєн тvvхийн хуудсан дээр vлдэх вий л гэхээс энэ хvмvvс бvгд айж байгаа бололтой.

Yvнийг сонсож суухад цус нэгтэй євєр монгол ахан дvvст маань ч ийм л хувь заяа тохиолдож байгаа байх гэж бодож байлаа. Нэлээн дээхнэ Цахим Єртєєн дээр Дээд Монголчуудын тухай бичсэн байсан. Бид л мэддэггvй болохоос биднээс цаагуур асар их зvйл єєрчлєгдєж байдаг бололтой.

Эх

Намар оройхон шувууд буцаад дуусчихсан, моддын шар навчис газар дэлхийг бvрхэн шав шар єнгєтэй болгоод, нvцгэн моддын сэрийлдэх мєчрvvд ямар нэгэн амьтны гар хєлийг санагдуулам арзайлдсан гуниг дvvрэн тэр орой тєрєх тасгийн цонхон дээр нэгэн эх хэвлий дэх vрээ бvvвэйлэх мэт тэврэн алсыг ширтэн зогсоно. Хvмvvний амьдрал нэг нь ирж нєгєє нь буцаж байдаг улирал солигдохтой яг л ижил юм даа. Намар дуусч євєл хаяанд ирж, миний хvv ч тєрж оронд нь хэн нэгэн бас л явах байх даа хэмээн гунигтай ч юм шиг баяртай ч юм шиг бодолд ороогдон зогсох эхийн сэтгэлийг юутай ч зvйрлэлтэй билээ.
Тэр шєнє эх тєрж хvvтэй болов. Хамаг л шим шvvсийг нь сорсоор байгаад гарч ирэв vv гэмээр улцайсан улаан амьтан vе мєч бvрийг нь салгаад эргvvлж нийлvvлэх мэт євтгєн тєрєхєд эх миний хvv хэмээн нулимсаа барьж ядав. Хайрт ханьдаа ингээд л нэг хvv тєрvvлж єгдєг байж. Тэр минь арван жил хvлээсэн юм сан хэмээн дотроо бахдалтайяа бодсоор арван сар хэвлийдээ тээсэн хvvгээ хайр энхрийллийнхээ дээдээр vнсэв.
Хvv хоёр ой хvрчээ. Оройхон гарсан болоод ч тэр vv баахан нялцгай, бие муутай, юм л бол євчин ороогоод салахгvй. Эх єєрєє хvнийг vхэл амьдралын заагаас авардаг эмч мєртлєє хvvгээ євдєхєд л яаж ч чадахгvй дэмий бачууран єєрєє барьж аваад євчин тусгачихсан юм шиг л дотроо шанална. Єчнєєн олон хvнийг аврагдах найдлагагvй байхад нь хамаг л сэтгэлээ гарган хєл дээр нь босгодог байсан сан, бурхан надад заяасан ганц хvvг минь буцаагаад аваад явчихвал би чинь одоо яах болж байна хэмээн єдєржин євчтєн сахиж ядарсан ч шєнє цурам хийлгvй хvvгээ манан зvvдлэхэд нь тугалга хайлуулж, vнэгчлэхэд нь дагаж инээсээр нэг юм хvн болгож авав.
Хvv таван нас хvрчээ. Yеийнхэн дотроо шавилхан биетэй, эхийнхээ хажууд байсаар байгаад нялхамсуу болчихсон, юм л бол ємєгнєн доголон нулимстай явж байдаг хvvгээ харахаар эх ямар ч vед сэтгэл нь тайвшран уртаар санаа алддаг байлаа. Хvvдээ багаас нь vлгэр уншиж єгєн vсэг заасаар байгаад тvгдчиж ээрч мууран хэдэн vг холбож уншихад нь эгээ л анх тєрvvлж байсан шигээ миний хvv хэмээн бахархан бодож хайр энхрийлэл нь оргилон бялхав.
Хvv найман нас хvрэв. Есєн сарын нэгний єглєє хvvгээ хєтлєн сургуульд нь авч явж байхдаа эх єєрєєсєє холдуулан нэг л танихгvй хvнд єгєх гэж байгаа юм шиг санагдан дотор нь бачуурах авч нєгєєтэйгvvр хvv нь эрдмийн ихийг сураад олны дунд сайн сайхан явах болно гэсэн бодлоор єєрийгєє тайвшруулаад хvvгээ хайрлан үнсэв.
Хvv анх хилийн дээс алхав. Саяхан л эхийнхээ ширгэсэн хєхнєєс зvvгдээд салдаггvй байсан хvv нь єєрийнх нь хvсэж байсанчлан эрдмийн ихийг сурахаар алсыг зорих боллоо. Єдий олон жил амандаа хийх нь холгvй єсгєсєн хvv нь хvний газар яажшуухан явах бол хэмээн дотроо шаналавч хvvдээ мэдэгдэн санааг нь зовоохгvй гэсэндээ дэмий л баярлаж буй дvр эсгэнэ.
Хvv их сургуульд оров. Бага хvvхдийн зовлон бага том хvvхдийн зовлон том гэгчээр уруул дээрх хэдэн шар vс нь ургаж гvйцээгvй ч хvv нь орой vдэш янз бvрийн шалтаг хэлэн гарч алга болон утаснаас уяатай юм шиг зvvгдэж эхлэв. Шєнєжин хvvгээ хvлээн цурам хийгээгvй эх vvр цvvрээр орж ирэхэд нь “Хаашаа алга болчихов?” хэмээн зандрах авч эргэж харан тогоотой хоолыг нь халаах зуураа бvгдийг мартаад “Май хоолоо ид” хэмээн энхрийлэн vнсэнэ.
Хvv эхнэр авав. Ээжийнхээ єврєєс дєнгєж гарав уу эхнэрийн євєрт шилжсэн хvvгээ харамлах ч шиг эхэд санагдавч ямар ч гэсэн хvv минь л жаргалтай байвал болоо хэмээн хvvдээ ерєєл хvсэх ажээ. Хvний нялх хvvхдийг гомдоочих вий, хvний биш миний охин болж байгаа юм шvv хэмээн хамтад нь хайрласаар нэг л мэдэхэд хуримын зар хавьд тарж ахан дvvс цугласан байлаа. Найрын ширээний эхэнд хоймор дvvргэн суух хvvгээ харахад манцуйндаа vнэгчлэн инээж байсан тэр vеэсээ огт том болсон харагдахгvй ажээ. Ирсэн гийчдэд зориулж хvvгээ ая барихад нь л хvн болгосноосоо хойш амнаас нь хий гарч байхыг хараагvй эхийн сэтгэл гэгэлзэн хєєрч миний хvv чинь том болсон юм байна шvv дээ хэмээн нулимсаа барьж ядан асгарууллаа...

Ээжээ хvv нь таныгаа манцуйндаа ирж л ганц жаргаасан байх магад тvvнээс хойш дандаа зовоож байсан биз. Таныхаа тєрсєн єдєрт хvvгийнх нь барьж чадах ганц бэлэг л энэ юм даа. Тандаа хамгаас их хайртай шvv гээд баруун хацраа vнсvvлье. Удахгvй очиж зvvн хацраа vнсvvлэх болноо

М.Огоо

Далиан

Єнєє шуугиулаад байгаа Хавтгай ертєнцийн тухай номыг орчуулж байгаа тухай ємнє нь бичиж байсан. Орчуулга маань баахан удаашралтай ч явж л байна. Хятадын Далиан хотын тухай энэ хэсэг надад нэлээн таалагдсан учир энд тавьлаа. Та орчуулгын талаар дvгнэлтээ єгнє биз. Монголчууд бид ч гэсэн яагаад Тєв Азийн аутсорсинг тєв болж чадахгvй гэж?

Би Хятадын Банглор болсон єнєєх Далианыг vзмээр санагдаад дорно зvг рvv дахин довтолгов. Далиан зєвхєн Хятадынх гэдгээрээ ч гайхал тєрvvлсэнгvй. Том том ногоон єргєн чєлєєнvvд, цэцэрлэгт хvрээлэн, их сургууль техникийн коллеж болон мэдээлэл технологийн тєвvvд нь Далианыг яахын аргагvй Хятадын Цахиур Єртєє гэдгийг илтгэнэ. Би 1998 онд анх энд ирж байсан боловч тэр цагаас хойш маш олон барилгууд шинээр нэмэгдсэн учир би vнэндээ энэ газрыг танихгvй байлаа. Бээжингээс зvvн хойшоо ердєє цаг нисэхэд л хvрэх Далиан хэдийгээр єєр зєндєє ядуу, хоцрогдсон газар байгаа боловч Хятадын шинэ vеийн хот суурин зєвхєн vйлдвэрлэлийн тєв бус оюуны тєв болон яаж хєгжиж байгааг vзvvлэх vлгэр дууриал болсон газар юм. Байшин барилгууд дээр харагдах хаягууд л гэхэд vvнийг илтгэж чадна. ЖиИи, Майкрософт, Дэлл, ЭсЭйПи, ЭйчПи, Сони, Аксентюр гэх мэтчилэн vргэлжилсэн олон нэрнvvд бvгд л энд “арын ажил” болон шинэ программ хангамжийн судалгаа боловсруулалтаа хийж байна.
Япон, Солонгосын аль алинтай нь онгоцоор ганц цаг л нисэх зайтай, Япон хэлтэнгvvд ихтэй, интернет хєгжил сайтай, цэцэрлэгт хvрээлэнгvvд болон дэлхийн хэмжээний гольфийн курстэй (эдгээр нь бvгд оюуны хєдєлмєр эрхлэгчдэд тохиромжтой) зэрэг нь Далианыг яахын аргагvй Японы аутсорсинг тєв болоход нєлєєлжээ. Японы фирмvvд нэг Япон инженер ажиллуулах цалингаараа гурван Хятад инженер ажиллуулаад дээрээс нь єрєє дvvрэн дуудлагын тєвийн операторууд хєлсєлчих боломжтой (90$-оос эхэлж цалинжуулаад). Тэгэхээр хоёр мянга найман зуу гаран Японы компаниуд салбараа байгуулан эсвэл Хятад компаниудтай хамтран энд vйл ажиллагаагаа явуулж байгаад гайхах зvйлгvй байгаа биз.
“Миний дагуулж авчирсан маш олон Америкчvvд энэхvv єндєр технологийн бvст Хятадын эдийн засаг ямар хурдацтайгаар хєгжиж байгааг гайхан алмайрч байсан” хэмээн зургаахан жилийн дотор гучаасс мянга хоёр зуун ажилтантай болтлоо єргєжсєн ДиЭйчСи компаний АНУ/ЕХ(Европын холбоо)-г хариуцсан тєслийн захирал Вин Лиу ярьж байлаа. “Америкчvvд ирж буй их сорилтыг одоохондоо мэдээгvй байх шиг байна” гэв.
Єдгєє дєчин ес хvрч яваа Далиан хотын захирагч Сиа Дерен хуучин коллежийн захирал байсан нэгэн. (Коммунист авторитар тогтолцоотойн хувьд Хятадууд ололт амжилтаа дєвийлгєн сурталчлахдаа маш сайн. Эртний Хятадын тvшмэлийн тогтолцоо одоо ч энд хvчтэй хэвээр) Хотын нэгэн зочид буудалд барьсан Хятад маягийн оройн хоолны дараа хотын захирагч Далианыг хаахна яваа болон хаашаа явж байгааг тайлбарлаж єгєв. “Далианд одоогоор хорин хоёр их сургууль vйл ажиллагаагаа явуулж хоёр зуу гаран мянган оюутан сурч байна” гэж тэр эхлээд “Тєгсєгчдийн талаас илvv нь инженер, байгалийн шинжлэх ухааны мэргэжилтэн болон тєгсєж байна. Тvvхийн, уран зохиолын гэх мэт єєр янзын диплом авч байгаа хэд нь ч ялгаагvй Япон, Англи хэл vзэж компьютерт суралцан ирээдvйд ажлын байртай болох бэлтгэлээ хангаж байгаа. Далианы хvн амын талаас илvv хувь нь ажил дээрээ, гэртээ эсвэл сургууль дээрээ байнгын интернет холболттой байна.” хэмээв.
“Япончууд анх энд єгєгдєл боловсруулах ажил хийж эхэлж байсан бол одоо технологийн судалгаа, программ хангамжийн хєгжvvлэлт зэргийг ч хийх болсон” хэмээн хотын захирагч нэмээд “Сvvлийн нэг хоёр жилд Америкчvvд ч ийшээ аутсорсинг хийж эхэлж байна. Бид Энэтхэгvvдийн араас ойртож байна. Программ хангамжийн экспорт жил тутам 50 хувиар нэмэгдэж байгаа бєгєєд Хятад удахгvй дэлхий дээр хамгийн олон их сургууль тєгсєгчтэй улс болно. Хэдийгээр Англи хэлний хувьд Энэтхэгийг гvйцэхгvй боловч бид тэднээс хvн амын хувьд олон учир Англиар хамгийн сайн ярьдаг шилдэг оюутнуудыг тvvгээд байх боломжтой.”
Далианчуудад єдийг хvртэл дайны vед хийсэн асар их нvглээ наминчилж албан ёсоор уучлалт гуйдаггvй Японы ажлыг хийж байх нь хэцvv биш байдаг юм уу?
“Тvvхийн явцад хоёр vндэстний хооронд болсон дайныг бид хэзээ ч мартахгvй ээ” гэж тэр хариулаад “Гэвч эдийн засгийн хvрээнд бид эдийн засгийнхаа асуудалд л анхаарал тєвлєрvvлэх хэрэгтэй. Ялангуяа программ хангамжийн аутсорсингийн хувьд. Америк Япончууд манай хотод єєрсдийнхєє бvтээгдэхvvнийг хийнэ гэдэг чинь харин ч сайн хэрэг. Залуучууд маань Япончуудтай єрсєлдєж ирээдvйд тэднээс илvv амжилтанд хvрэхийн тулд одооноос Япон хэл vзэж байна.”
Хотын захирагч тєгсгєл болгон “Миний хувийн бодлоор одоогийн Хятад залуучууд Америк Япон залуусыг бодвол илvv эрч хvчтэй. Гэхдээ миний vеийнхэн шиг эрч хvчээр дvvрэн байж бас чадахгvй байгаа юм. Юу гэвэл бидний vед их сургууль коллежид орохын ємнє биднийг хєдєє, эсвэл vйлдвэрvvд цэргийн ангиуд руу илгээлтээр явуулан хvнд хэцvv ажилд нухлуулж сургадаг байлаа. Энэ бvх хvнд сорилтуудыг давахын тулд бидний vеийнхэн одоогийхноос илvv эрч хvчтэй байх хэрэгтэй байсан юм” гэж ярив.
Орчуулагчийн алдаанаас болж зарим хэсэг нь алдагдсан ч хотын захирагч Сиа Америкчvvд хvртэл суралцмаар дэлхий ертєнцийн тухай хувийн бодлоо ийнхvv хуваалцсан юм. “Зах зээлийн эдийн засгийн дvрэм гэвэл” хэмээн энэхvv Коммунист тvшмэл эхлээд “Хэрэв хаа нэгэн газар баялаг хvний нєєц, хямд ажиллах хvчинтэй бол мэдээж хэрэг хамаг ажил тэнд л хийгдэх болно. Yйлдвэрлэлийн хувьд хятадууд эхэндээ гадны томоохон vйлдвэрлэгчдийн хар ажилчид байсан. Хэдхэн жилийн дараанаас хэрхэн яаж vйлдвэрлэхээ суралцаж аваад єєрсдєє vйлдвэрлэдэг боллоо. Программ хангамж ч гэсэн яг л ижил замаар явах болно. Манай залуучууд эхлээд гадны томчуудад ажиллаж л байг. Энэ бvхэн чинь яг л байшин барьж байгаатай адил. Єнєєдєртєє Америкчvvд та нар дизайнерууд архитекторууд нь харин хєгжиж буй орнууд тоосго єрлєгчид байг. Гэхдээ нэг л єдєр бид архитекторууд болох болно”



Нээрээ Silicon Valley гэдгийг Цахиур Єртєє гэж орчуулбал яаж байна. Тулгат ах иймэрхvv шинэ нэр томъёог орчуулах талаар бичсэн байсан. Хальт сонсвол Цахим Єртєє ч болчих гээд байгаа юм шиг.

Єнгєрсєн долоо хоног

Сvvлийн vед блогуудыг ажаад байхад блог болгон эзнээ илтгэсэн єєрийн гэсэн хэв шинжтэй байх юм. Мэдээж хэрэг загвар дизайн єєр байх нь ойлгомжтой л доо. Утга агуулга, бичиж байгаа сэдвийн хамрах хvрээ, бичлэгийн хэлбэр гэх мэт бvгд эздээ ямаршуу хvн бэ гэдгийг харуулах ажээ. Дєлгєєн, Наранбаяр хоёр харин vvнийг их гоёоор хот айлтай зvйрлэсэн байна билээ. Нээрээ л єєрсдийн давтагдашгvй хэв шинжийг агуулсан хvн бvрт олдож буй эрх чєлєє нь болохоор арга ч vгvй биз. Хот айлаар бол ч миний блог нэг vхэр малынхаа баасыг цэвэрлэж шинэчилдэггvй орсон гарсан гийчдэд аяга амт муутай цай амсуулмар аядаад явуулдаг нэг тиймэрхvv л айл болж байгаа шинжтэй. Янз бvрийн сатаарах юмс ихтэй, дээрээс нь байнгын интернет холболт байхгvй гэх мэтээр єєрийгєє жаахан худлаа ємєєрєхєєс. Нэг хэсэг блогийнхоо хажуу бєєрєнд блогчидийн холбоос хаягийг хийж тавьсан боловч тэр нь долоо хоног болгон шинэчилж байхгvй бол шинэ блогчидийг гомдоочих гээд байгаа юм шиг санагдаад эхийг нь эцээж тугалыг нь тураахгvйн vvднээс бvгдийг нь аваад хаячихлаа. Тэртэй тэргvй ихэнх уншигч олонтой блогууд энэ талаар хангаттай мэдээлж байгаа байх гэж найдаад гэх vv дээ.
За энэ чинь би юу бичих гэж байгаад хадуурчихлаа гэхээр аан тийм єєрийн гэсэн хэв шинжтэй блог гэдэгт миний бичиж байгаа стиль сvvлийн vед єєрт нэг л таалагдахаа байчихаад хvмvvст шинэ соргог юм єгєхгvй байгаа юм шиг санагдаад жаахан стил жанраа єєрчилж vзье гэж бодлоо л доо. Бичсэн зvйлсээ уншихаар Р.Чойномын
Дундуур шингэнтэй лонх
Булгиж хэлбэлзэх дуртай.
Дутуу эрдэмтэй хvн
Бусдыг дvгнэх дуртай гэсэн 4 мєр санаанд ороод байх юм. Учиргvй л хvн амьтан шvvмжлэхээс биш єєрєє шинэ соргог хийсэн юм алга байна гэж дvгнэлээ. Гэхдээ ихэнх нь миний хэдэн жилийн ємнє бичиж байсан зvйлс болохоор тэр vед ингэж бодож байж дээ хэмээн дахиад єєрийгєє уучлахаас. Харин одоо єнгєрсєн долоо хоногоо тоймловол:

Найзынхаа тєрсєн єдрєєр бєєнєєрєє явж “Departed” гэдэг Холливудын кино (Миний таамаглаж байгаагаар шинэ гарсан кино байх) vзлээ. Ямар нэгэн гvн гvнзгий утга санаа байхгvй, олон юм бодож шаналах хэрэггvй зvгээр л 3 цаг сэтгэл догдлуулсан акшн. Леонардо Ди Каприо, Матт Даймон, Алек Болдвин гэх мэт гол дvрийн 7 жvжигчин нь лав нэлээдгvй алдартай жvжигчид байна лээ. Би бусдынх нь даанч нэрийг нь мэдэхгvй юм. Хэн нь жинхэнэ цагдаа, хэн нь жинхэнэ криминал болохыг ялга гэсэн слогантай гангстер цагдаа нарын тэмцлийн харуулсан энэ киног би бол лайтай л гэж дvгнэнэ. Францис Костелло хэмээх насаараа мафийн толгойлогч хийсэн євгєн жоохон хvvгийн эцэг эхийг нь алж єєр дээрээ єсгєж байгаагаар кино эхэлнэ. Єсгєсєн хvv нь болох Матт Даймон цагдаагийн сургууль тєгсєж цагдаа болоод Костеллогийн нууц мэдээлэгчээр ажиллах ёстой. Харин гангстер гэр бvлд єссєн ч цагдаа болох чин хvсэлтэй Леонардо Ди Каприог цагдаа нар удам судраар нь доромжлон vнэхээр цагдаа эсэхийг нь шалгах гэж Костеллогийн мафид шургалуулна. Энэ хоёрын хэн нь илvv авхаалжтай хэн нь илvv муу санаатайгаас шалтгаалж киноны тєгсгєл шийдэгдэнэ. Кино эхлэхэд Францис Костелло (жvжигчнийх нь нэрийг даанч санадаггvй) “Би амьдарч буй нийгмийнхээ бvтээгдэхvvн нь биш, харин амьдарч буй нийгмээ єєрийнхєє бvтээгдэхvvн болгомоор байна” гэсэн утгатай vг хэлдэг нь надад хамгийн их таалагдсан. За тэгээд vлдсэнийг нь та єєрєє vзнэ биз.
Харри Франкфурт гэдэг хvний On Bullshit гэдэг номыг авч уншлаа. Чин vнэнийг хэлэхэд юу ч ойлгосонгvй. Нэрнээсээ авахуулаад л доторх нь хvртэл надад єєрєє Bullshit санагдчихлаа. Миний ойлгосноор манай нийгмийн деморализац бидэнд дэндvv их Bullshit бий болгож байна л гэсэн утгатай юм болов уу даа. Зохиогч нь Принстон Их Сургуулийн философийн багш, номондоо баахан энд тэндхийн хvмvvсийн бичсэн юмийг иш татаж шvvмжлээд ядаж байхад тэдгээр иш татсан бvтээлvvдийг нь мэдэхгvй болохоор бvр сонирхолгvй санагдчихлаа. Дахиж л бэстсэллэр гэдэг vгэнд хууртахаа болъё. Надаас арай ухаантай хvмvvс л авч уншиж ойлгодог юм шиг байна.
1994 онд С,С++, ассемблер дээр бичигдсэн Дос дээр ажилладаг нэг мундаг тоглоом оллоо. Би уг нь РС тоглоод байдаггvй л дээ. Бvр хийх юмгvй vедээ л жижиг сажиг ганц нэг тоглоом харна уу гэхээс. Тэгтэл энэ тоглоомонд бvр орчих нь ээ. Хоёр єдєр хоёр шєнє суугаад сvvлдээ ядаргаанд орох нь гэж айгаад болилоо. Гvрэн дамнасан аварга авиа компаниудын єрсєлдєєний тухай тоглоом юм. Чи нэг компаний CEO-р очиж єєрийнхєє бааз хотыг сонгон тухайн тивдээ нислэг vйлдэж эхэлнэ. Хийж буй нислэгvvдээ амжилттай болгохын тулд долоо хоногийн хэдэн єдєр ямар онгоцоор ямар vнэтэй хийх вэ зэргийг бодох ёстой. Yйл ажиллагаа чинь жигдрээд эхэлвэл шинэ хотууд руу нислэг хийхээр хэлэлцээр хийх болно. Єєрийнхєє ямар ажилтныг аль хот руу хэлэлцээрт явуулах, єрсєлдєгч компанийхаа нутаг дэвсгэр лvv ороход ямар менежментээр ажиллаж байж ашиг олох, шинээр гарсан технологийг яаж хурдан ашиглах уу, энд тэнд болж байгаа улс тєрийн байдал event-vvдийг хэрхэн єєртєє ашигтайгаар эргvvлэх vv, гэнэтийн аюулаас яаж хамгаалж онгоцнуудаа шинэчилж байх уу, нислэгтэй холбоотой аялал жуулчлал гэх мэтийн ямар бизнесийг давхар хєгжvvлж болох уу гэх зэргээр яг л дотор нь байгаа сэтгэгдэл тєртєл хvнийг улайруулдаг тоглоом байна. Би ингэж байгаа юм чинь бизнес хийдэг менежментийн хvмvvс бол энэнээс болж амьдралаа хаяж ч магадгvй санагдлаа. Дараа сул сервер олдвол татаж авахаар тавинаа. Гадуур нэг их байхгvй байх тэгээд ч хэмжээ багатай юм чинь. Харин зураглалыг нь та хараад 1994 он шvv дээ л гэж бодоорой.
Энэ долоо хоногийн хамгийн том vйл явдал гэвэл аав маань олон улсын хуралд суухаар Дэлид ирж байгаа явдал. Аавтайгаа уулзах гэж Дэли явах билет хайгаад цаг нь тулсан гээд олддоггvй бажга авлаа шvv. Элдэв бусын юм болж байж арай гэж нэг юм sleeper ангиллын вагоны билет л бараг хоёр нугарсан vнээр оллоо. Уг нь манай общая вагон л доо. Даанч сууж байгаа хvмvvс вагоных нь заваан хоёр л хэцvv. Гэхдээ аялал хvнд хэцvv тусмаа надад хєгжилтэй дурсамж ихтэй юм шиг санагдаад байдаг юм. Ямар ч байсан удаан уулзаагvй аавдаа vнсvvлэхийн тєлєє бол 30-аад цаг алгаа ташиж мєнгє нэхдэг манингууд, нvд рvv чичилж байгаад цайгаа зардаг наймаачидтай цуг явах бол энгийн л асуудал байна. Энэ удаагийн аялалаар харин нэгмєсєн дэлхийн долоон гайхамгшийн нэг Таж Махал vзэж нvдээ баясгаад далай ламын суудаг Дарамсала орж мєргєж сэтгэлээ ариусгачихаад ирнэ дээ. Нийт бараг 5000 км тэнэж ирээд явсан газрынхаа сонингоос бєєн бєєнєєр нь тантай хуваалцах болноо.

Аутсорсинг

Америкийн “НеоАйТи” консалтинг компаний гаргасан судалгаагаар дэлхийд аутсорсинг хийхэд хамгийн тохиромжтой 10 хотын 7 нь Энэтхэгийнх байна.
Yvнд:
1. Дэли (Энэтхэг)
2. Банглор (Энэтхэг)
3. Хайдрабад (Энэтхэг)
4. Мумбай (Энэтхэг)
5. Пvне (Энэтхэг)
6. Ченнай (Энэтхэг)
7. Калькутт (Энэтхэг)
8. Хо Ши Мин (Вьетнам)
9. Манила (Филлипин)
10. Шанхай (Хятад)гэсэн хотууд орсон байна.
Энэхvv судлгаанд тухайн орон нутгийн засаг захиргаа ажил vйлчилгээ явуулахад хэр зэрэг саад болдог, хэр амархан хямд ажиллах хvч олддог болон дэд бvтцийн хєгжилд голлон анхаарсан байна. Yvн дээрээс мєн хямд ажиллах хvчний боловсролын тvвшин улс тєрийн тогтвортой байдал зэргийг дагалдах хэмжvvр болгожээ. Дээр дурдагдсан хотууд ихэвчлэн чєлєєт эдийн засагт эрт орсон хотууд ба энэ нь томоохон компаниуд аутсорсинг хийж эхлэхэд бас нэгэн соронздох хvч болж єгсєн байна. Жижиг компаниудын хувьд шинэ газар бvхнийг эхэлж риск турших дургvй байдаг учир эдийн засгийн орчин нь харьцангуй тогтворжсон эдгээр хотууд сайхан сонголт болж єгсєн бололтой.
Дараагийн жилvvдэд хэл ярианы зохицол сайтай, газарзvйн байршлын хувьд ойролцоо, нийгэм эдийн засгийн тохиромжтой байдал, тухайн салбарын боловсон хvчний тоо хэмжээ зэргээс шалтгаалж аутсорсинг хийхэд тохиромжтой газрын энэхvv жагсаалт єєрчлєгдєх бололтой. Ойрын жилvvдэд Англи хэлээс бусад хэлээр ярьдаг BPO (Business Process Outsourcer) буюу дуудлагын тєвvvдийн тоо ихэсч байгаа учир энэ нь зvvн Европынхнийг энэхvv vйл ажиллагаанд нэлээдгvй татан оролцуулах бололтой.
Дээрх судалгаанд єгvvлснээр ойрын 3-4 жилийн дотор Энэтхэгийн нэлээд хэдэн хотууд уг жагсаалтаас шахагдан оронд нь Варшав, Будапешт, Прага зэрэг хотууд орж ирэх ба одоогоор Будапешт єєрийгєє Европын, Мехико єєрийгєє Испани хэлтнvvдийн аутсорсинг тєв хэмээн зарлаад байгаа. Япон, Солонгостой ойролцоогийн хувьд Хятадын нэлээдгvй хэдэн хотууд ч vvнд оролцох бололтой. Малайз, Вьетнам, Тайланд, Шри-Ланка, Пакистан гэх мэт хєгжиж буй орнууд ч удалгvй энэ тоглоомын томоохон тоглогчид болох магадлалтай гэжээ.

Yvнийг уншиж суухад Монгол маань ингэхэд хаана яваа билээ гэж бодогдлоо. Бидэнтэй ойролцоо хєгжилтэй (зарим нь биднээс ч ядуу) улсууд энэхvv глобал бялуу хуваалтанд ямар нэгэн байдлаар оролцож эхэлчихээд байхад бид дэлхийн зах зээл дээр зэсийн vнэ єсєєсэй гэдгээс єєр юм бодох завгvй байна гэдэг хэтэрхий харамсалтай бус уу? Уг нь манайд дээрхи шаардлагуудыг хангахуйц хямд ажиллах хvчин нэлээдгvй байгаа байх. Хvний нутагт аяга угааж мєнгє олсноос нутагтаа арай бага цалингаар дэлхийн хэмжээний компаниудад ажиллах боломж сайн хичээвэл байж болох л юм шиг. Манайд одоохондоо газар доорхи жаахан юмийг маань сонирхсон ганц нэг уул уурхайн компаниуд л орж ирж байгааг эс тооцвол аутсорсинг хийчихээр том гарууд сонирхохгvй байгаа нь юутай холбоотой вэ? Мэдээж хэрэг vvнд єнєєх хvн амын тоо бас л шалтгаалж байгаа байх. Гэхдээ бусад хэмжигдэхvvнvvдийг нь тохиромжтой болгоод єгєхєд эдгээр томчууд шинэ газар хайхын эрхэнд сонирхож л таарах байлгvй. Ямар ч байсан манайд улс тєрийн байдал харьцангуй тогтворгvй. Дээрээс нь тєрєєс ажил vйлчилгээнд тавих хяналт мундахгvй (авилгал єгєхгvй бол шvv дээ) дэд бvтэц хангалттай хєгжиж чадаагvй зэрэг хvчин зvйлvvд нь нэлээдгvй саад болж буй бололтой. Уг нь хvн амын хувьд харьцангуй боловсролтой, гадаад хэлээр яригсад ч их, ажлын хєлс хямд зэргийг нь бодоход гvрэн дамнасан аварга фирмvvдийг татаж болох ч юм шиг. Америк Европ зэрэг холоос хайхаа больё гэхэд ойрхон байгаа Япон Солонгос гэх мэт нь манайд єєрийн салбараа байгуулахад ашигтай байх боломжтой л юм сан. Бид даанч хэтэрхий хялбар зам буюу харлаж гараад л бусдын харцан доор гєлєлзєж хар ажил хийх замыг нь сонгоод байх шиг…

Жич: Аутсоринг гэдэг энэ vгийг мэдэхгvй хvн бараг байхгvй биз. Гэхдээ юмийг яаж мэдэх вэ гэдэг vvднээс тайлбар хийхэд энэ нь томоохон компаниуд єєрсдийн дагавар vйлчилгээнvvдээ хямд ажиллах хvч, татвар багатай улс оронд байрлуулж интернет хиймэл дагуул ашиглан ажил vйлчилгээгээ эрхлэхийг хэлдэг. Дээр дурдсан дэд бvтэц гэдэгт голцуу интернетийн хєгжлийн авч vздэг юм байна лээ. Энэ нь тухайн компанид асар их зардал хэмнэхээс гадна байрлуулж буй улс оронд нь ч хvмvvсийг єндєр цалинтай ажлын байраар хангах, овоохон хэмжээний татвар тєлєх, технологийн шинэ хєгжилтэй танилцуулах зэрэг утгаараа нэлээдгvй ашигтай байдаг.

Эх сурвалж