Оны шилдэг

Шинэ жил дөхөөд ирэхээр юм болгонд шилдэг шалгаруулна гэж нэг арга хэмжээ болно. Уг санаанд нь би жаахан дургүй, тэртэй тэргүй бид хэдүүлэхнээ юм болгон дээр шилдэгийг нь шалгаруулаад байвал 2 сая гаран хүнээс шилдэг архичнаар хүртэл хэн нэгэн нь нэг юм авч л таараа. Яваандаа олон жилийнх цуглараад ирэхээр хоёр сая шилдэг иргэнтэй болох юм болов уу даа. Хамгийн дургүй байдаг зүйл маань энэ нь өөрөө нэг төрлийн бизнес болчихсон найраа хийж начин авдагийн дайтай, шилдэг болох гэж хүмүүс мөнгө төлдөг бололтой. Гээд яах билээ дээ. Нэгэнт нийгмийн сэтгэхүй ийм болохоор мань мэт хэчнээн орилоод өөрчилж чадах биш, үүнтэй нь яаж ийгээд зохицоод амьдрах нь л чухал байх.
Харин саяхан Интерном номын их дэлгүүрээс Гранд Бүүк 2008 гэдэг юм гаргаж 2008 онд борлуулалтаараа тэргүүлсэн номнуудыг 10 категорит шалгаруулан өргөмжлөл олгосон юм байна. Тоон дотор үсэг цохиж явна гэгчээр дунд нь манай хэдэн нөхдийн хамтран орчуулсан ном орчихсон тууж явна. Уг ном нь гараад бараг хоёр жил болчихож байгаа гэхэд хүмүүст гайгүй хүрсээр л байгаа бололтой. Уг нь бол энэ ном их л олон хүний хүчин чармайлт, сэтгэл зүтгэлийн үр дүнд бий болсон юм. Хамтарч орчуулсан Б.Индра, Д.Сайнбаяр, Ж.Норов, Э.Норзимаа нараас эхлээд өмнөх үгийг бичиж өгч зааж зөвлөн тусалж байсан Баабар ах, ар гэрийнхэн минь, алдаа оноог минь хэлж өгч байсан зөндөө олон хүнд үүнд баяр хүргэх ёстой байх. Харамсалтай нь батламжин дээр зөвхөн миний нэр байж таарсан нь баахан ичгэвтэр санагдаж байлаа.
Угтаа бол би хэдийгээр энэ номыг анхлан бичээгүй ч монгол уншигчдад хүргэх гэж анх зөвшөөрлөө авахаас эхлээд нээлт хийх хүртлээ яг зургаан сар нойр хоолгүй сууж таарч билээ. Тэгэхээр тэр хөдөлмөрийг тодорхой хэмжээнд үнэлж буй үнэлэмж юм даа л гэж ойлгохоос би ийм мундаг, ганцаараа ингээд хийчихсэн эс бөгөөс энэ миний ном гээд өөрөө биччихсэн юм шиг сагсуураад байх нь хаашаа ч юм.


Тэгээд нэг ийм батламж авлаа гээд гэрээс минь зургийг нь явуулахаар хэчнээн шилдэг шалгаруулна гэж утгагүй юм гэж боддог байсан ч бас сэтгэл хөдөлдөг л юм байна. Тэгэхээр энэ нэр хүндэд дурладаг Монгол хүний сэтгэхүй юу эсвэл угаасаа хүн гээч амьтан ийм амбицтай байдаг юм болов уу. Одон медаль, шилдэг шалгаруулалт хоёр монголд бөхдөггүй байгаад байдагийн учир шалтгаан над шиг ингэж баярладаг хүн олон байдаг болохоор тэр байх даа.

Ямартаа ч хамгийн их баярласан зүйл маань гэвэл аав маань монголоос мессеж бичихдээ "Миний хоёр хүүгийн орчуулсан номнууд тэргүүлж, аав ээж хоёр нь уйлж байна. Хоёр морь нь түрүүлсэн уяачийг манлай уяач гэдэг биз дээ. Бид хоёр одоо манлай уяач болоо байлгүй" гэсэн байж билээ. Эгчийн маань орчуулсан "Хүн мичнээс үүсээгүй", "Бурхдын хотын эрэлд" номны цувралууд бас Психотроникийн хүрээлэнгийн нэр дээр дэвшиж тэргүүлсэн юм гэсэн. Шүүдрийн дуслаар цай чанаж энэ хоёрынхоо ачийг хариулж чадаагүй хэдий ч урмыг нь сэргээх бага ч гэсэн амжилт үзүүлж чадсандаа л өөртөө баярлаж байна.

Мөхөшгүй найдварын гал

Залуу нас гэж юуг хэлэх вэ?

Хөрстийн амьдралд хөл алдсан

Хөлчүүхэн зүрхний минь тольтон дээгүүр

Шувууны сүүдэр шиг дайраад өнгөрсөн

Шунхан улаан залуу нас мину! хэмээн цаг үеэсээ түрүүлж сэтгэснээсээ болж хэлмэгдлийн шуурганд өртөж явсан агуу шүлэгч нэгэн бээр халаглан бичиж байжээ.

Уг нь биологийнхоо үүднээс энэ нь хүний эд эсийн хөгжил ид жигдэрсэн 20-40 орчим насыг хэлдэг аж. Харин нийгэмд эзлэх байр суурийнхаа хувьд энэ нь нийгмийг оройлогч оюун санаа болоод үзэл бодлынх нь түүчээ болж өгдөг болов уу хэмээн би мунхаглана. Үе үеийн шинэчлэл авчирсан хувьсгал бүхэн залуу сэтгэлгээтэй, залуу хүмүүсийн эрч хүч, мөрөөдөл, итгэлийн үрээр бүтсэн юм шиг надад санагддаг. Тиймдээ ч одоогийн хүн амын маань дийлэнх олонхи болчихоод байгаа залуу настнуудыг залуу сэтгэлгээтэй болгон хүмүүжүүлж чадвал ирээдүйд итгэх итгэлийг минь аврах шинэ эрин үеийг авчирч чадна гэдэгт би найддаг.

Залуу хүнийг юу тодорхойлдог вэ?

Миний бодлоор ганц биологийн насжилтаар нь хүнийг хөгшин залуу хэмээн хэмжих нь өрөөсгөл юм шиг санагддаг. Өөртөө хийгээд бусдад итгэх итгэл, эрч хүч мөрөөдлөөр дүүрэн, хар хорын санаа суугаагүй, шинэ бүхэнд дурлаж байдаг нэгнийг залуу хүн хэмээн тодорхойлох буй за хэмээн дотроо би төсөөлнөм. Мөн шударга үнэнийг байнга эрэлхийлэн мөрөөдөл сэтгэлээрээ жигүүр хийн дэрвэж явдаг, авралгүй болсон газар ч найдвар тавин итгэж чаддаг нэгэн байх ёстой болов уу.

Итгэл найдвар гэж юу вэ?

Залуу хүнийг тодорхойлох гол шинжийн нэг болох энэ итгэл найдвар гээч зүйл нь нийгмийн хөгжлийн гол хөдөлгүүр болдог гэдэгт би итгэдэг. Итгэл хэмээх үг нь байгаа бодит зүйлийг болно хэмээн өөдрөгөөр төсөөлөхийг хэлж буй бол найдвар гээч нь хэдийгээр хамаг горьдлого тасартал муу нөхцөл байдал үүссэн ч сэтгэлдээ бууж өгөхгүй тэмцсээр байгааг илэрхийлэх болов уу.

Америк итгэл гэж юу вэ?

Сүүлийн хэдхэн жилд Ирак дахь дайн дажин, эдийн засгийн саармагжилтаасаа болоод дэлхийд тэргүүлэгч гүрний байр суурь нь ганхаж эхэлсэн хэдий ч муугаар бодоход АНУ ойрын хориод жилдээ энэхүү нэр нөлөөгөө амархан алдчихгүй болов уу. Харин Америк кино бүхний төгсгөлд гардаг Happy End буюу жаргалтай төгсгөл нь өнөөгийн Америкчүүдийг тэргүүлэгч гүрнийх нь хэмжээнд аваачих өөдрөг үзэл санаатай, ирээдүйд итгэх итгэлтэй болгосон буй за.

Мөхөшгүй найдварын гал

2008 оны 7 дугаар сарын 1-ний гунигт үйл явдал, эдийн засгийн дараалсан уналтууд, ард олны ядуурал бухимдал, нийгэм дэх шударга бус үйл явдал, энэ бүхэнтэй тэмцэх ёстой төр засгийн унхиагүй байдал зэргээс шалтгаалан бидний залууст ирээдүйдээ итгэх итгэл алдарч эхэлснийг нуух юун. Энэ бүхэнд багахан ч атугай гэрэл гэгээ нэмэх мэт Америкчүүд түүхэндээ байгаагүй “хаан” сонголтыг 2008 оны 11-р сарын 5-ны өдөр хийж түүхэндээ анх удаагаа өнгөт арьстан ерөнхийлөгчтэй боллоо. Хэдийгээр энэ нь Монголчууд бидэнд шууд утгаараа үзүүлэх нөлөө бага ч оюун санаа хийгээд үзэл бодлын хувьд цоо шинэ залуу хүн дэлхийд тэргүүлэгч гүрнийг жолоодох болсон нь залуу сэтгэлгээтэй, залуу эрч хүчтэй хэн бүхний хувьд хонгилын үзүүрт гэрэл нэмсэн мэт ажээ. Тиймдээ ч санаа нийлсэн хэдэн нөхдийн хамт түүний 2006 онд хэвлүүлэн гаргаж байсан ”Audacity of Hope” номын эрхийг хөөцөлдөн авч тун удалгүй эх хэлээрээ “Мөхөшгүй найдварын гал” нэртэйгээр хэвлүүлэхээр ажиллаж байна.

Мөрөөдөл дуусах газар амьдрал дуусдаг бизээ. Америк мөрөөдлийг, Америк итгэлийг биелүүлэх гэж буй энэ хүний үзэл санаа, дотоод сэтгэлтэй дотно танилцсанаар эх хайртай монгол орноо Р.Чойном зохиолчийн хэлмэгдэж байсан тэр үеийнх шиг байдалд оруулж түүн шиг халаглан залуу насаа өнгөрөөхгүй байх боломжийг энэ ном бага ч атугай бидэнд өгөх буйзаа. Номын буян арвижих болтугай!

Холбоотой мэдээлэл:

Мөхөшгүй найдварын гал та бидний зүрхэнд мандан бадраг!

Мөхөшгүй найдварын гал

Audacity of hope

Мумбай дахь Террор, бидний авах сургамж

Саяхан Мумбайд болж өнгөрсөн аймшигт үйл явдлын талаар нүдтэй чихтэй болгон олж мэдээ байлгүй. Ямартаа ч нийт бараг 4 хоног үргэлжилсэн террорын явцад 190 гаруй хүний амь үрэгдэж 300 гаруй хүн шархдаж байж өчигдөр өглөө нэг юм дуусах шиг боллоо.

Би уг нь лал соёлтой нэлээд найз нөхөдтэй. Иран, Афган, Арабын улсуудаас ирсэн мөн Энэтхэгийн лалууд ч гэсэн Хиндү соёлтнуудыгаа бодвол бидэнтэй илүү нээлттэй харьцаатай хүн чанар сайтай хүмүүс шиг санагддаг юм. Арай либерал зарим нь шашныг зөвхөн ёс суртахууны хэм хэмжээ төдий авч үзэж харьцана. Бусад нь болохоор шашиндаа үнэнч хэдий ч маниусыг хүндэлж харьцана. Хамгийн гол нь хэн нь ч терроризмыг сайшаадаггүй. Нэгэнтэй нь бүр хууч хөөрч байхад манай шашинд хүнийх байтугай амьтны амь таслахыг ч том нүгэл гэж үздэг хэмээж байсан нь саяын 4 хоногийн үйл явдлын үеээр санаанд тод байлаа. Тийм ч учраас би л хувьдаа иймэрхүү үйл явдлаас болж лал соёлтой болгоныг үзэн ядаж чадахгүй. Энэ бүхнийг гагцхүү тэдний нэрийг барьсан хэсэг дампуу нөхдийн хийж байгаа ажил л гэж үздэг. Яг үнэндээ шашныхаа нэрээр гэмгүй хүмүүс хохироож байгаа тэдгээр нөхдүүд бусад энгийн лал шашинтнууддаа дэндүү их гай зовлон авчрах аж Иймэрхүү явдал болсны дараа Энэтхэгт ёстой юм шиг дандаа шашны мөргөлдөөн гардаг. Лал сүмүүд рүү Хиндү нар нь дайрч галдаж шатаагаад л. Энэ болгонд манай найзууд шиг тэдгээр гэм зэмгүй хүмүүс л өртөөд дуусдаг гэж бодохоор өр өвдмөөр. Хаанаас ч билээ дэлхийн 3-р дайн шашнаас болж дэгдэнэ гэж уншиж байсан санагдах юм...


Өнөөдөр Энэтхэгийн дотоод яамны сайд сайн дураараа албан тушаалаасаа огцрох өргөдөл гаргалаа. Бас л том совесть шүү. Мань хүнийг тагнуулаа сайн ажиллуулж иймэрхүү юм болох гэж байгааг мэдэрч чадсангүй гэж жаал шүүмжилжээ. Үр дүнд нь мань хүн "ухамсар, ёс суртахууны"-хаа үүднээс энэ ажлыг цаашид хийж чадахгүй нь гээд огцорч. Манай Онцгой Байдлын хэдэн томчууд хамаг тоног төхөөрөмжийнх нь мөнгийг идчихээд ажилчдаа гар нүцгэн гал руу оруулаад эцэст нь эмгэнэл болоход матрын нулимс унагаад л дараагийн сонгуульд юу ч болоогүй юм шиг нэр дэвшдэгийн хажууд бол ялихгүй л асуудал байх. Бас л нэг сургамж...

Мумбайд 7 газар 10 гаранхан террорист бүгд 300 гаран сумтай калашников барьж ороод л тусгай хүчнийхэнд ч дийлдэхгүй байлдсаар байгаад баахан гэмгүй хүмүүс нөгөө ертөнцөд үдлээ. Энэтхэг учиргүй Америк, Англи шиг нь биш юм аа гэхэд манайхтай харьцуулахад харуул хамгаалалт уг нь чангатай газар. Тусгай хүчний цэрэг цуух нь ч том гүрний энтэй. Манайд хэрэв иймэрхүү зүйл болвол дотоодыг хамгаалах гээч юм нь хэр хөгжсөн байдаг юм бол? Чулуу барьсан бацаануудад зодуулаад зогсож байдаг цагдаа нар калаш барьсан террористууд таарвал юу хийх бол?


Аз болж манайх дотоод шашны мөргөлдөөн энэ тэр байхгүй юм даа. Ядаж л нэг этник грүппийнх болохоор ялгарч хуваагдаад байх шалтгаан байхгүй (баян ядуугаараа л ялгардаггүй юм бол) амар юм. Гэхдээ олон улсын тавцанд АНУ-ыг хэтэрхий аялдан дагагч статус маань ийм явдал хэзээ нэгэн цагт гарахгүй гэсэн баталгаа өгч чадахгүй л байх. Саяын террористууд бол Энэтхэгийг Америк, Англиас харьцаагаа таслахыг шаардаж байсан байх юм. Бас л нэг сургамж...

Ер нь юу болж өнгөрсөн талаар нарийн мэдээлэл авахыг хүсвэл энд дараарай.

За тэгээд амь үрэгдэгсдийн ар гэрийнхэнд эх хэлээрээ ч болтугай гүн эмгэнэл илэрхийлье дээ.

Audacity of hope

2005 онд гарч байсан V for Vendetta хэмээх зөгнөлт кино баахан шагнал энээ тэрээ аваад тухайн үедээ мандаж байсан санагдана. Ж.Орвэллийн 1984 зохиолоос сэдэвлэсэн болов уу гэмээр уг киноны төгсгөлд гол баатар маань “This country needs more than a building. This country needs hope” (Энэ улсад ганц байшингаас илүү зүйл хэрэгтэй. Энэ улсад итгэл хэрэгтэй байна) гээд олон зууны түүхтэй Английн Бүкингэмийн ордоныг дэлбэлж байгаа нь гардаг.
Итгэл найдвар гээч зүйл аль нэг байшингаас үнэтэй гэж үү?

Би, Монгол улсын иргэн залуу хүний хувьд ирээдүйдээ итгэх итгэлтэй байхыг хүснэ.
Хэн нэгэн харанхуй шөнө араас минь мөрдөж байгаад буудчихгүй гэдэгт, үзэл бодлоо илэрхийлснийхээ төлөө төмөр торны ард олон жил суухгүй гэдэгтээ, саяхан танилцсан танил маань тагнуулын ажилтан биш гэдэгт, хэвлэл мэдээллээр гарч байгаа бүхэн захиалгат тархи угаалт биш гэдэгт итгэхийг хүснэ.
Шударга бүхэн ялна гэдэгт, 14 тэрбум хулгайлсан луйварчин итгэлээ олохын тулд нэг муу байр шатаахад оролцож 2 хард диск хулгайлсан насанд хүрээгүй хүүтэй адил ял авах ёсгүй гэдэгт, эх орны минь нэр хүндийг олон улсын тавцанд хар тамхины наймаагаар дажгүй өндөрт гаргасан дипломат, шударга ёс дуулж байгаад өвс ороож татсан хэдэн хип хопчиноос бага ял авах ёсгүй гэдэгт итгэхийг хүснэ.
Идэж байгаа хоол маань меламингүй гэдэгт, амьсгалж байгаа агаар минь хоргүй гэдэгт, ууж байгаа ус маань мөнгөн усгүй гэдэгт ирээдүйд төрөх үр удам минь элдэв өвчин зовлонгүй төрнө гэдэгт итгэхийг хүснэ.
Иргэний үнэмлэх өвөртөлсөн өөрийгөө эзгүй хээр хоолоо олж иддэг ямаанаас илүү эх орондоо үнэтэй гэдэгт итгэхийг хүснэ.
Залуу халуухан насныхаа мөрөөдлөөр жигүүрлэн байж хийж бүтээсэн болгон минь шударга бус өрсөлдөөнд ялагдан замхарч алга болохгүй гэдэгт итгэхийг хүснэ.
Намайг “эрийн цээн”-д хүрэхээс өмнө хайртай бүхнийг минь өөрсдийгөө “Шилмэл” хэмээн нэрийдэж санал луйвардан гарч ирсэн хэдэн “ухна” устгачихгүй гэдэгт итгэхийг хүснэ.
We shall Prevail!!!

Хакдуулсан бэлэгдэл?

Хэрэв би худлаа санаагүй бол Монгол Улсын Үндсэн хуулинд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч нь ард түмний эв нэгдлийн бэлгэдэл бидний сайн сайхны симбол байх ёстой гэсэн утгатай өгүүлбэр байдаг байх аа.
Тэгвэл http://www.president.mn/ хэмээх ерөнхийлөгчийн албан ёсных нь вэб хуудас нэг иймэрхүү харагдаж байна.

Харин ч нэг их учиргүй хорлон сүйтгэгч байгаагүй бололтой. Зөвхөн мэдээний хэсэгт нь ганц мэдээ оруулаад л өнгөрч. Одоо бямбаас нямд шилжих шөнө. Маргааш ажил хийх хүн байхгүй. Тэгэхээр хамгийн хурдандаа 11 сарын 17 хүртэл Монголын ард түмний бэлгэдлийг хангагчийн нүүр царай кибер ертөнцөд ингэж харагдах бололтой.
Мэдээллийн аюулгүй байдалдаа ямаанаас бага ач холбогдол өгдөг хүмүүст бага зэрэг сургамж болж магадгүй л юм. Ямар сайндаа миний олж сонссоноор Мэдээллийн Аюулгүй Байдлын тухай хуулийн төслийн багт нь секьюрити компанийн захирал орчихсон тууж явах вэ дээ. Тэр нөхөр аягүй бол кибер ертөнц гэдгийг нь цахилгаан бороохой гэж ойлгоод энэ хакдсан товарищийг барьж авч зодно гээд явна шүү

холбоос...

Коммунист там, Капиталист там хоёрын ялгаа

Нэг онигоо байдаг даа. Нэг нөхөр нас бараад тамд очиход нь эрлэгийн элч өөдөөс нь коммунист тамд очмоор байна уу капиталист тамд очмоор байна уу гэж асуудаг. Мань эр аль алинийг нь эхлээд үзэж болох уу гэтэл эрлэгийн элч дагуулаад капиталист тамд очиж гэнэ. Капиталист тамд тамлуулж байгаа нөхдүүдийн нуруун дээр байж байгаад л чөтгөрүүд гүйж ирээд өдөрт нэг хадаас зоогоод байх юм гэнэ. Дараа нь коммунист тамд очтол нэг л их сайхан сэлгүүцсэн хүмүүс ямар ч зовоож байгаа юм алга гэнэ. Мань эр дотроо энэ коммунист там нь аятайхан юм биш үү гэж бодоод коммунист тамд нь орж гэнэ. Нэг их удалгүй сарын сүүл болоодохсон чөтгөрүүд гэнэт бөөн бөөнөөрөө гарч ирээд сарын норм гүйцээнэ гээд 30 хадаас нэг зэрэг зоож гэнэ... гээд л дээр үеийн нэг онигоо байдаг даа.

Онигооны дагуу амьдрах гэж онигоотой юм аа. Бүтэн семестерийн турш тайван сайхан байж байгаад л семестэр дуусах болонгуут бусад оюутнуудын бүтэн семестер гүрийж байж хийсэн юмийг хэдхэн хоногт дуусгах гэж суусаар байтал ядаргаа болох нь ээ. Хараад байхад би ганцаараа ч ийм биш бололтой. Энэ Монгол хүний уужуу ухаан уу :-)

By Order

Саяхан Пүне хотын захиргаанаас байгаль орчны бохирдлыг багасгах үүднээс олон нийтийн газар тамхи татахыг хориглосон шийдвэр гаргажээ. Энэ нь гудамж талбай, явган хүний зам энэ тэр гээд өөрөөр хэлбэл тамхичин хүн гэртээ эсвэл бүрэн зөвшөөрөгдсөн бар энэ тэрд л тамхиа чөлөөтэй татах эрхтэй үлдлээ гэсэн үг.
Өндөр хөгжилтэй улс орнууд энэ асуудлыг яаж зохицуулдагийг бүү мэд. Ямар ч байсан тамхиныхаа хогийг хаямаар байсан ч олигтой хогийн сав олддоггүй Пүнегийн 6 сая оршин суугчдад энэ шийдвэр бол амьдралынх нь хэмнэлд нэг их өөрчлөлт оруулсангүй бололтой.
Ганц ялгаа нь гэвэл хаа сайгүй "No Smoking By Order" гэсэн бичиг наасан байх ба хажууд нь оюутан байрын залуучууд хээвнэг тамхиа татаад зогсож байх. Очоод энд тамхи татаж болох юм уу гээд асуухаар өөдөөс нэг ёжтойхон хараад "By Order" (захирамжийн дагуу) гэж хариулна.
Амьдралаас хол хөндий сансрын хууль баталж тэрийгээ мөрдүүлэх гэж хэд хоног зүтгээд дараа нь цаасан дээр нь орхидог хэвшмэл үзэгдэл нь Энэтхэг, Монгол хоёрыг даанч адилхан болгож харагдуулах юм...
Саяхан энэ зун Монголд байхдаа хэдэн ном зарсныхаа мөнгийг олж авах гэж Хүн Амын Орлогын Албан Татвар гээч юмийг төлж үзлээ. "Татвар буй дор төр буй" гэж өөртөө хэлээд л нэг их шударга иргэн болоод татвараа төлөх гэтэл татварын байцаагчийн амнаас гармааргүй үг сонсоод мэл гайхаж билээ.
"100 мянган төгрөг авч байгаа тэрнийхээ татварыг төлнө" гэтэл өөдөөс шууд "30,000-ыг өгчих" гэдэг юм байна. Гайхаад "Хүн амын орлогын албан татвар чинь тийм өндөр биш биз дээ. Тэгээд ч номны орчуулга гэвэл хуулиараа 5% л юм билээ ш дээ" гэтэл өөдөөс нэг их ёжтой харснаа "За чи хэрэв тэгж их хууль журмынх нь дагуу явах гээд байгаа юм бол..." гээд л ийм бичиг тэндээс, тийм бичиг эндээс гэх мэтчилэн нэг амьсгаагаар баахан юм дуржигнуулчихав.
Сонсоод л шууд ядраад дуу ч зөөлөрч аргадангуйгаар "Хууль журамгүйгээр явна гэвэл яах уу эгчээ?" гэтэл "Тэгээд л 30,000-аа өгчих" гэдэг юм байна. За би ч тэгэхээр нь ядарсан оюутан энээ тэрээ гээд түмэн зовлон тоочин амьдралаа өгүүлж байж Нарантуул дээр үнэ "ярихын" дайтай юм болж байж арай гэж хэдэн цаас буулгаж төлөөд хоёр яс салж билээ. Одоо тэр байцаагчийн нэрийг бичээд аягүй бол бид хоёр хэн хэн нь авилгатай тэмцэх газар явах хэрэг гарч магад учир шударга царайлж байгаа нь тэр гээд ээж шигээ хүнийг хоолноос нь салгаад юүх вэ.
Саяхан Ямааны ноолуурын нөхөн олговорын хууль гээд л бас нэг марзан юм баталж байх шиг байсан. Амьдралдаа ямаа самнаж ч үзээгүй над шиг амьтан хэдэн сар сууж байж орчуулсан номныхоо мөнгөнөөс өгсөн татвараа ямааны ноолууранд зориулна гэхээр гол харламаар л санагдаж байна. Хөөрхий хэдэн малчид гээд л subsidize хийгээд байдаг өнөөдүүл нь махныхаа үнийг буулгана гэж байхгүй хөгшин болсон муу аав ээж хоёрыг минь хаврын хавсрага, намрын салхинд борцтой хоолтой хонуулж л байгаа. Насаараа тэдгээр ямаачингуудын өвчин хууч хамаг юмтай ноцолдсоор байгаад бие ч үгүй болж гүйцсэн тэр муу хоёрт маань ямааны ноолуурын мөнгө ямар үр өгөөж өгөх юм бол?
Хамгийн гол хэлэх гэсэн санаа маань By Order гээд цаасан дээр л биелдэг баахан хуультай өнөөх нь амьдралд зохицож өгөхгүй болохоор ард иргэд нь яаж ийгээд цаасан хууль, амьдрал хоёрын дундуур эвтэйхэн "зохицож" дөнгөдөг нэг тийм систем рүү манайх яасан ч эвлэгхэн яваад орчихоов дээ. Тэрбум гаран хүн амтай Энэтхэгт бол мэдээж хууль сахиулахад хэцүү байдаг биз. Харин Пүне хотын иргэдийн талд нь ч хүрэхгүй хүн амтай Монголд маань ийм олон хууль "зохиогч" болон сахиулагч нар юу хийж байдаг юм бол оо?
"Цуст алмаз" гээд хэдэн жилийн өмнө нэлээн шуугиулж байсан нэг кинон дээр гардаг даа. Африкийн "чанга" амьдралын талаар сэтгүүлч хүүхэн манай гол баатраас юм асуух гэхээр өнөөх нь TIA гэж хариулчихаад яваад өгдөг. Хүүхэн гайхаад араас нь чангааж TIA гэж юу гэж байгаа юм гэхэд залуу "This Is Africa" (Энэ бол Африк) гэж хариулчихаад яваад өгдөг. Энэ киног гарсны дараа бидний хэдэн гадаадууд Энэтхэгийн "хэцүү" хууль журамтай яаж ийгээд "зохицох" болохоороо толгой сэгсрээд л TII (This Is India) гэхээс өөр аргагүй болдог юм. Монголд маань ч гэсэн хэчнээн гадаад TIM (This Is Mongolia) гээд бидэн шиг бултах арга зам хайж суудаг бол доо...

Reset

Дижитал электроник дээр Set, Reset гэж хоёр чухал ойлголт байх. Мэдээж хүн болгон л set гэхээр тааруулах, reset гэхээр дахиад эхлүүлэх гээд энгийн зурагт хөгжимний контролоос төсөөлж байгаа байлгүй. Яг нэршлийнх нь утгыг тайлбарлаж бичих гэсэн дэндүү нуршаа юм болчих гээд залхуу хүрээд болилоо.

Гэхдээ микроконтроллёр программчилж байхад Reset шиг буянтай товч байдаггүй юм даг. Ямар нэгэн юм болохоо байлаа. Хүссэн үр дүн гарсангүй. Reset... Бүгдийг дахиад эхнээс нь. Программаа дахиад бүгдийг эхнээс нь хянана, өгөгдлүүдээ шалгаж үзнэ, техник гэмтэл гараагүй бол болох л ёстой доо...

Хүний амьдралд ийм нэг Reset товч байдаг болоосой. Нэг жаахан юм болохоо байхаар л дахиад эхлүүлчихдэг. Тэгээд заавал эцсийн үр дүндээ хүрч байж л set хийгддэг. Байсансан бол хэчнээн олон аавын хүү санасандаа хүрээд жаргалтайгаар нүд аних байсан бол...

Энэ л гагцхүү хүн гээч амьтныг микроконтроллёроор удирдуулсан робот гээчээс ялгаж өгдөг юм болов уу. Энэ л гагцхүү биднийг сонголт гээч зүйлийг зөв хийхэд маань түлхэж өгдөг болов уу. Яагаад гэвэл бидэнд контроллёр шиг дараагийн удаа гэсэн ойлголт байхгүй. Сонголт бүхэн маань эцсийнх...

Сөнөөлт

Хүн төрөлхтөн юм устгаж сөнөөх болохоороо яагаад ийм идэвхитэй байдаг юм бол?

Монгол инженерүүд дэлхийд гарах цагаар

Ази Номхон Далайн бүс нутгийн Роботын тэмцээн болох ABU Robocon 2008 Энэтхэгийн Пүне хотноо 8-р сарын 31-д амжилттай болж өндөрлөлөө. Тэмцээнд нийт 16 улсын 17 баг орсноос Монгол улсыг төлөөлж МУИС-ын Мэдээллийн Технологийн Сургууль орж чамлахааргүй амжилт үзүүллээ.
Эхний тойрогт манай баг Фижи улсын багийг цэвэр ялалтаар хожиж энэ өдрийн тэмцээний хамгийн анхны цэвэр ялалтыг хийсэн бол дараа нь Малайзын хүчтэй өрсөлдөгч багтай таарч 22:16 гэсэн онооны харьцаагаар ялсан билээ.
Дараагийн оноолт маань энэ өдрийн хамгийн хүчтэй өрсөлдөгч Египетийн багтай таарснаар манай баг хагас секундын (30 доль) зөрүүгээр ялагдаж тоглолтоо цаашид үргэлжлүүлэх боломжгүй болсон юм.
Египетийн багийн үнэхээр од нь гийсэн өдөр байсан бололтой. Тэмцээний туршид ганц ч ялагдалгүй явсаар финалын тоглолтонд Хятадын багт ганцхан онооны зөрүүгээр хожигдож үзүүрлэлээ.
Юутай ч нийт харьцуулалтаараа Монголын баг 17 багаас айргийн тавд орж ABU (Asia Broadcasting Union)-ий тусгай шагнал болох Шилдэг Инженер баг гэсэн шагнал хүртсэн юм. Энэхүү үзүүлэлт нь Солонгос, Тайланд, Хонг-Конг, Макао, Энэтхэг, Малайз зэрэг улсуудын багууд хүрч чадаагүй амжилт болсон юм.
Өнгөрөгч 2007 оны тэмцээнд Монголоос энэхүү МТС-ын баг мөн оролцож ивээн тэтгэгч байгууллагын тусгай шагнал авч байсан бол энэхүү амжилтаа хангалттай хэмжээнд ахиулж чадлаа. Юутай ч Монгол инженерүүд дэлхийн тавцанд нэрээ дуурсгах цаг ирж байгааг даллан дуудсан мэт билэг дэмбэрэлтэй сайхан тэмцээн болж өндөрлөлөө.
Бурхан гурвын тоонд дуртай байдаг гэсэн. Дараа жил ч гэсэн энэ бүрэлдэхүүнээрээ орж түрүү магнай гэдэг цол авч дэлхийн дэвжээнд эх орныхоо нэрийг дуурсгаарай хэмээн Ч.Лодойравсал захиралтай МУИС-ын МТС-ын хамт олонд чин сэтгэлийн угаас хүсэн ерөөе.

ABU Robocon 2008 - Best Engineering Award

Амьдрал мандтугай!

Өчигдөр чиний хэн байсан чинь огт хамаагүй. Өнөөдөр чиний хэн байгаа хийгээд маргааш хэн болох чинь л хамагаас чухал...
Амьдрал мандтугай!

I used to rule the world
Seas would rise when I gave the word
Now in the morning I sleep alone
Sweep the streets I used to own

I used to roll the dice
Feel the fear in my enemy's eyes
Listen as the crowd would sing
Now the old king is dead, long live the king

One minute I held the key
Next the walls were closed on me
And I discovered that my castles stand
Upon pillars of salt and pillars of sand

I hear Jerusalem bells a-ringing
Roman cavalry choirs are singing
Be my mirror, my sword and shield
My missionaries in a foreign field
For some reason I can't explain
Once you'd gone there was never
Never an honest word
That was when I ruled the world

It was a wicked and wild wind
Blew down the doors to let me in
Shattered windows and the sound of drums
People couldn't believe what I'd become

Revolutionaries wait
For my head on a silver plate
Just a puppet on a lonely string
Oh, who would ever want to be king?

I hear Jerusalem bells a-ringing
Roman cavalry choirs are singing
Be my mirror, my sword and shield
My missionaries in a foreign field
For some reason I can't explain
I know St. Peter won't call my name
Never an honest word
But that was when I ruled the world

Ohh...

Hear Jerusalem bells a-ringing
Roman cavalry choirs are singing
Be my mirror, my sword and shield
My missionaries in a foreign field
For some reason I can't explain
I know St. Peter won't call my name
Never an honest word
But that was when I ruled the world

Ooh...

Онцгой байдал арай хэтэрлээ

Эхэндээ ч улс орон даяар онцгой байдал зарлана гэхээр зайлшгүй авах ёстой арга хэмжээ байх л гэж бодож байлаа. Гэтэл өчигдөр орой, өнөө өглөө зурагт хараад л энэ арай анхнаасаа төлөвлөгөөтэй хийгдсэн зүйл биш байгаа даа гэх хардлага төрж эхэллээ.
Монголчууд ийм юм хүслээ гэж үү гээд л баахан цагдаа зодож байгаа бичлэг тавьж баахан өвөө эмээ нар ардчиллын солиотнуудыг харааж зүхэж байгаа ярилцлага өгөх юм. Мэдээж галдан шатаагаад хүчирхийлэл хэрэглээд байгаа нөхдийг өмөөрөөд байхын аргагүй арай дэндүү байсан л даа. Гэхдээ бүх юмийг зөвхөн нэг талаас нь байнга харсаар байтал залхаж байна шүү дээ. Үндэсний радио телевиз гээд л нэг их сүрхий ард түмний дуу хоолой гэж өөрсдийгөө нэрлэнэ. Өнөө өглөөжингөө баахан эмээ өвөө нар төрийн минь сүлд өршөө гэж уйллаа. Хувьсгалт намын залуус ярьж байна гээд л бас нэг баахан нөхдүүд гэрээ шатаалгачихлаа яасан муухай юм танайхыг шатаана даа гээд л баахан дөвчигнөцгөөх.
Энэ бүхэн анхнаасаа төлөвлөгдөж ийм эмх замбараагүй байдал үүсгэн эцэст нь нэг хүчтэй гар гарч ирж бүгдийг нь чанга атгаж төрийн төмөр нүүр харуулах жүжиг явагдаад байна уу? Түүнд нь зориулж одооноос тархи угаах үйл ажиллагаа хийгээд байна уу?
Ард иргэдийн дунд хагалж бутаргах мэдээлэл цацагдаж магадгүй гэсэн үүднээс мэдээллийн цензур тогтоосон гэж тайлбарлаж байгаа. Гэхдээ энэ чинь 21-р зуун шүү дээ. Хүн ганцхан сувгийн мэдээ, хэдхэн хүмүүсийн ярилцлагаар мэдээллийнхээ хэрэгцээг хангадаг тэр 20-р зуун чинь дууссан биз дээ. ЭфЭм радио, зурагтын бусад сувгууд бүгд хаагдсан, сонин хэвлэл, мэдээллийн сайтууд хүртэл нэг л айсан байдалтай зөвхөн нэг талыг л барьж мэдээлнэ. Хаа сайгүй л төр засгаа шүтсэн баахан хүмүүс. Одоо уг нь төрөө шүтдэг биш, төр нь хүнээ шүтдэг нийгэм болсон байлтай. Социализмын үед ямар байсныг би үнэндээ мэдэхгүй ч нэг иймэрхүү л дүр зураг ажиглагдаж байсан болов уу гэж таах юм.

God bless Mongolia

Өчигдөр болсон явдлыг бүгд л их бага хэмжээгээр үзэж сонсоо байлгүй. Би ч өдөржин www.news.mn уншиж байгаад орой гараад явж байхад МАХН-ы байрнаас хар утаа суунаглаж байсан. Галын дөл өөдөө гэсэн шүү юм бодоод холуур тойрч хариад шөнөжин зурагтаар шууд нэвтрүүлэг үзэж суулаа.
Би учиргүй МАХН-ыг үзэн ядаад байдаггүй. Энэ нам бол Монголын түүхийн нэлээн томоохон хуудас мөн. Гэхдээ уг нь тэр хуудсандаа л үлдсэн бол дээр байх байсан юм. Харин өчигдрийн хувьд гэвэл би энэ дүүрчихсэн радикалуудын эсрэг МАХН-ын гишүүн болчихмоор л санагдаж байсан.
Гэхдээ яагаад ийм байдалд хүрэв ээ гэдэг бас их сонин. Харж байхад ихэвчлэн л такси, микрийн жолооч, хар захын наймаачид, бүр гудамжны архичид хүртэл харагдаж байна лээ. Нэг их боловсролтой хүмүүс ийм зүйлд орооцолдоод байхгүй байсан байх.
Яагаад эдгээр хүмүүс ийм байдалд орчихов оо. Үүнд ганц Ц.Элбэгдорж, С.Баяр ч юм уу Батзандан, Магнай нь ч юм уу буруутай юм биш ээ. Үүнд би ч, та ч бид бүгд буруутай. Нийгмийн боловсролтой хэсэг нь энэ хар массаа гэгээрүүлэх үйлсийг олигтой зохион байгуулж чадаагүйдээ бид бүгд буруутай.
Баруунд ч, хаа ч гэсэн улстөрчдийн турхирснаар нийгмийн доод хэсэг иймэрхүү үймээн самуун дэгдээдэг л байх. Үүнээс ноцтой болдог нь ч бий. Их Наймын уулзалт Дэлхийн банкны уулзалт энэ тэр бол хүний амь эрсдэхгүйгээр болно гэж бараг байдаггүй бололтой.
Ганц ялгаа нь гэвэл тэнд хүмүүс үзэл бодлынхоо боол нь болж жагсдаг бол манайд зүгээр л согтуу хөөрсөн залуучууд, архины мөнгө олчих санаатай хамаг юм тонож, бусдыг хохироож жагсдаг бололтой. Үүн дээр л бид нийгмээ соёлжуулах, жагссан ч үзэл бодлынхоо төлөө жагсах, хотжуулж иргэншүүлэх тал дээр бусаддаа туслах ёстой байх. Яг үүн дээр л бидэн шиг залуус хүчээ нэгтгэн хотын соёл, хотын боловсрол, үзэл санааныхаа эзэн байх зэрэг үнэ цэнэт зүйлсийг бусаддаа ойлгуулахад туслах ёстой. I love new UB мэтийн клубууд үүн дээр л голлож ажиллах ёстой байх.
Юутай ч сонгууль дуусангуут бүх юмний үнийг нэмж нийгмийн стресс дээд цэгтээ тулчихсан байх үед нь олон юм ярьдаг улстөрчид нь даарин дээр давс нэмж хөөрөгдөөд эцэст нь хүний амиар золиос хийсэн нэг тийм л үнэ цэнэтэй цуглаан болох шиг боллоо . Ямартаа ч God bless America хэмээх алдарт үгийг дуурайж "Эх орныг минь бурхан ивээг!" хэмээн залбиръя даа...

Сонгууль тойрсон хийрхэл

Монголд ирсэн биш харин нохой нь хүртэл "Сон-Гууль" гэж хуцаад байх шиг санагдах юм. Амтай болгоны амны сэдэв болж хамаг газрын ажил зогссон бололтой. Ядаж байхад нь улстөрчдийн сурталчилгаа нь хошин шогийн мэдрэмж лайтай нэмэхийг нь яана.
Баянзүрхээс нэр дэвшиж байгаа нэг бие даагч зүүн гараа өргөөд "Би Ирлээ" гэсэн слогантай марзан зураг тавьчихсан байх юм. Тэр нөхөр ирэхээрээ ч яадаг юм. Терминатор байгаа биш.
Бас нэг зурган дээрхи имиж нь лав улайм цайм луйварчин шиг харагдах бие даагч залуу "Шуналгүй байна" гэсэн слогантай орж байх юм.
Бас нэг хүүхэн ардаа Монголын газрын зургийг тавьчихаад 80-аад оны уриа лоозонг санагдуулам "Эх орон дуудаж байна" гэсэн сүртэй бичиг хадчихаж.
За энэ бие даагчид ч яах вэ хэн нэгний тоглоомын хүүхэлдэй байдаг юм байгаа биз. Хоёр том намынх нь сурталчилгаа ч гэсэн үнэхээр humour сайтай.
Ардчилсан нам бие галбирын хэмжээ нь эрс тэс 4 нэр дэвшигчээ "эвтэй дөрвөн амьтан" хэмээн нэрлэсэн байх юм. Өнөө дөрөв нь ч нэг нь заан шиг том биетэй нэг нь сармагчин шиг урт гартай энэ тэр гээд төстэй л юм билээ.
Ерөнхий сайд нь хүртэл нэр дэвшсэн нэг тойрогт МАХН-ы сурталчилгаа нь "нэг хоёрын гурваа" гэж байх юм. Тэгээд мангарын гурван цуваагаар зогсчихсон өнөө гурвынхаа малийсан зураг тавьчихаж.
Манай урлагийнхан сонгууль гээд даанч завгүй байгаа бололтой. Уг нь энэ их хошин шогийн үзэгдлээр драмын жүжиг тавидаг бол зугаатай л юм болох байх даа.
Зурагт асаагаад үзэх юм байхгүй, нэг бол нөгөөг муулсан нэг бол өөрийгөө магтсан баахан гонжоомнууд. Радио, интернет дэх Монгол сайтууд энэ тэрээс бол бүр үзэж сонсчихмоор юм ч олдохоо байж. Амраа ахын энэ онигоо шиг л юм болж байна даа.
Хаа сайгүй малийсан баахан нүүрнүүд. Нэг л их буянтай хүний царай гаргаж малилзаад л. 9 давхар байшингийн талаас илүүг нь халхалсан том том плакатнууд. Сонгууль дуусаад л энэ плакатнууд бөгс ч арчиж болохгүй хог болдог байх даа. Зөвхөн иймэрхүү плакатнуудад л гэхэд хэдий хэр их мөнгө зарцуулагддаг бол?

Гэртээ ирлээ

Холын холоос санан санасаар
Хоног тоолон яарсаар ирлээ...

Engineering in India Part 2

Инженерийн боловсролын нэр хүндийн талаар нэгэнтээ дээр дурдсан. Даяаршлын үр шимээр хожиж яваа хүмүүс болох Энэтхэгүүдийн хувьд энэхүү science, engineering чиглэл нь дэлхийн тавцанд гарах түлхүүр нь болж өгдөг. Тиймдээ ч үүндээ дэндүү их ач холбогдол өгнө. Ганцхан жишээ гэвэл миний сурч буй инженерийн нэг жилийн төлбөр коллежоосоо хамааран 3300-3500$ байхад эдийн засгийн онол гэсэн мэргэжил коллежоосоо хамааран 300-400$ байх жишээтэй.

Төлбөртэйгээ шууд хамааралтайгаар хичээлийн агуулга нь ч өсөөд явчихна. Юу гэвэл BA буюу Bachelor of Arts (дотор нь эдийн засгийн онол, нийгэм судлал, улс төр судлал энэ тэр гэсэн мэргэжлүүд ордог) бүтэн жил буюу 2 семестэрийн турш 6 онолын хичээл үзэж байхад инженерүүд зөвхөн нэг семестерт 5 онолын хичээл 3 дадлага хичээл үзнэ.

Тэгэхээр нэг жилийн дотор инженерийн оюутан 10 онолын хичээлийн шалгалт 6 дадлага хичээлийн шалгалт өгөх ба нийт өгч буй эдгээр 16 шалгалтынхаа ядаж 13т нь тэнцэж байж дараагийн курстээ орох эрхтэй болно.

Надад бас нэг сонин санагдаж байсан зүйл гэвэл энд сургуулийн Admission буюу сургуульд сурах эрхийг ганцхан жилээр өгдөг. Жишээ нь анх Монголоос ирж байгаа оюутанд зөвхөн нэгдүгээрт курст сурах эрхийн бичгийг нь л өгнө гэсэн үг. Тухайн оюутан нэгдүгээр курстээ дээр дурдсан шаардлагыг хангаж тэнцлээ гэсэн тохиолдолд хоёрдугаар курсийнх нь Admission-ийг өгөх жишээтэй.

Монголд би лав их сургуулийн шалгалтыг тэнцэнэ гэж өгч байснаа санадаггүй юм даг. Аль болох өндөр оноо авах гэж л шалгалтанд бэлддэг байсан. Энд ирээд л анх надтай нийлээд бараг бүх оюутнууд өнөө 13 шалгалтынх нь босгыг л давчих гэж яаж нойр хоолгүй суудгийг үзсэн юм даг.

Оюутан шалгалтнаас нийт 100 оноо авах ёстойгоос 40-ийг нь л авбал тэнцдэг. Гэхдээ энэ 40 оноо маань их марзан. Манайхны сэтгэхүйд тогтсон Америк маягийн тестийн систем биш Британи маягийн уламжлалт хэлбэрээр. Тийм болохоор яг тэдэн асуултанд зөв хариулсан учир тэд авах ёстой гэсэн хүлээлт байх аргагүй. Шалгалт өгч буй тухайн хичээл 6 Unit буюу бүлгээс тогтоно. Шалгалтанд энэ Unit болгонтой холбоотой нэг нэг асуулт буюу 6 асуулт л ирнэ. Энэ 6 асуулттай холбоотой мэдэх бүхнээ 3 цагийн турш гараа сарвайтал бичиж байгаад гарч ирэхэд хурууны өндөг мэдээ алдсан байх тохиолдол ч зөндөө.

Гээд чиний бичсэн зүйлийг шалгаж буй хүн яаж дүгнэх нь бас бүрхэг. Ядаж л гаргацтай цэвэрхэн үг, найруулгын алдаагүй бичиж схем зургуудыг бүгдийг нь зурсан байхад 10 онооны асуулт байвал 6,7 оноо өгөх жишээтэй. Энэтхэгүүдийн хувьд 100% гэсэн ойлголт байдаггүй. Анх ирж байхад миний дүнгийн хуудсан дээрхи 100% гэсэн дүнг хараад сургалтын албаныхан тачигнатлаа инээж байж билээ. Хүн ямар нэг зүйлийг 100% эзэмшинэ гэж хэзээ ч байдаггүй гэсэн философитой хүмүүс.

Тэгэхээр дээрхи 10 онооны асуултанд яаж ч хичээгээд хамгийн дээд тал нь 8-9 оноо л авбал их юм. Иймэрхүү байдлаар тооцоололт хийгээд явахад дор хаяж өнөө 6 бүлгийн 4-5 бүлгийг нь яс мэдэж байж 40 оноо зулгааж шалгалтанд тэнцэх магадлалтай.

Pune University-ийн Энэтхэг дэх бусад сургуулиудаас ялгардаг ганц том ялгаа байдаг гэсэн. Энэ нь шалгалтын өндөр стандарт. Өнөөх 6 бүлэг хичээлийг хоёр хэсэг болгон гурав гурван бүлгээр нь хуваадаг. Хоёр хэсэгт нь зориулж шалгалтанд хоёр тусдаа цаас ирнэ. Эхний 3 бүлгийн хариултыг зөвхөн эхний хэсэг дээр нөгөө хэсгийнхийг нөгөө цаасан дээр л хариулна. Энэ хоёр цаасан дээр миний шалгалтанд орох суудлын дугаар байх ба хоёр цаас тусдаа хоёр тийшээ салаад явна. Хоёр өөр газар хоёр өөр хүн шалгана. Хэн нь ч ямар хүний материал засаж байгаагаа мэдэх аргагүй нөгөө хэсэг дээрээ хэдэн оноо авсан нь ч мэдэгдэхгүй. Эцэст нь дахиад өөр хүний гарт өнөө хоёр хэсгийн цаас ирж уулзахад л тэр хоёрыг нэгтгэж дүнг нь бичээд болоо.

Инженерийн шалгалтыг Пүне даяар байх 100 гаруй инженерийн коллежид яг нэг өдөр нэг цагт зэрэг эхэлнэ. (бусад мэргэжлийнхэн ч адил зарчмаар гэхдээ өөр өдөр) Шалгалтын хувиарыг Pune University-ээс гаргасан хойно ямар ч exception байх аргагүй. Хөл гараа хугалчихсан хүмүүс хүртэл яг шалгалтын үеэр өргөдөл гаргаад өөр ангид ганцаараа сууж өгдөг. Бичих чадваргүй болсон зарим нь хажуудаа харуултайгаар хамаатан садан найз нөхөддөө хэлж бичүүлдэг тохиолдол ч бий.

Энэтхэгүүд юм бүхэнд хариуцлагагүй, цалгар, назгай ханддаг. Тэгсэн мөртлөө шалгалтын бүх зүйл л гайхамшигтай яв цав явагдана. Яг цагтаа эхэлж, яг цагтаа дуусна, дүрэмд дурдаагүй л бол ямар ч онцгой тохиолдол байсан зөвшөөрөхгүй гэх зэргээр. Яагаад ийм байдгийнх нь учрыг саяхан л ойлгосон. Юу гэвэл сарын өмнө B.Commerce-ийн шалгалтын үеэр нэг коллеж дээр тест задалсан гэсэн. Үр дүнд нь B.Commerce-ийн өнөө шалгалтыг 10 хоногоор хойшлуулж тест задалсан сургууль дээр Pune University-ээс баахан арга хэмжээ авч мандатыг нь хураагаад дараа нь хамаг ажилчдыг нь цагдаа нар дээлийг нь нөмрүүлээд аваад явсан. Ямар нэгэн тохиолдлоор тест задалсан эсвэл шалгалтын материал засах гэсэн оролдлого гарвал эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг хуультай юм гэнэ.

Дахиад л таслах боллоо. Хэтэрхий том сэдэв барьж авсан бололтой. Маргааш дахиад үргэлжлүүлье

Engineering in India

Education is the chief defense of a nation

Burke

БНЭУ-д ирээд бараг гурван жил боллоо. Инженерийн боловсрол олж авах гэж Энэтхэгийн засгийн газрын тэтгэлгээр бэдэрч яваа минь энэ.

Манай электроникийн багш нэг удаа биднээс engineer гэдэг үгний утгыг асууж билээ. Бид ч санаандаа орсноороо engine (хөдөлгүүр) гэдэг үгнээс гаралтай энэ тэр хэмээн буудаж байтал мань эр in genius буюу сод ухаантан гэсэн үгнээс гаралтай хэмээн тайлбарлаж билээ.

Үнэндээ инженер гэхээр манайхны сэтгэхүйд л ТИС-ийн хэдэн архичид санаанд буугаад байдгаас уг нь нийгмийг чирч явдаг хамгийн оюунлаг хэсэгт эмч, инженер хоёр ордог гэх.

Юутай ч Энэтхэгийн инженерийн боловсролын талаар зөвхөн өөрийнхөө мэдэх хүрээнд бусадтайгаа хуваалцъя гэж бодлоо. Гэхдээ би бусад улс орон дахь инженерийн боловсрол ямаршуу төвшинд явагддагийг сайн мэдэхгүй, Энэтхэгийг мөн хөндлөн гулд аялж арай амжаагүй болохоор миний бичсэн болгоноор Энэтхэгийг ч юм уу инженерийн боловсролыг дүгнэнэ гэвэл өрөөсгөл асуудал болох байх.

За юутай ч өөрийнхөө мэдэх Пүне хотын хэмжээнд боловсролын талаар авч үзвэл: Пүне хотын их сургууль буюу Pune University нь Махараштра мужийн нийслэл Мумбайгаас 200-аад км зайтай байрлах Пүне хотод анх 1948 онд байгуулагджээ. Байгуулагдсан цагаасаа засгийн газрын ивээл дор байсан ба Махараштра мужийн эдийн засгийн үсрэнгүй хөгжил нь энэхүү мужийн голлох их сургууль болох Pune University –г нэлээд өндөр стандартад барьж байх онцгой шаардлага болсон гэдэг. Өнөөдөр Энэтхэгийн нийт мөнгөний эргэлтийн 34% нь Махараштра муж түүний дотор Мумбайд төвлөрч байдаг гэсэн. Яг энэ их мөнгөний эргэлтээс 200-аадхан км зайтай байрлах мужийнхаа хувьд ганц урдаа барих сургууль нь гээд бодохоор засгийн газраас өндөр шаардлага тавигддаг нь аргагүй биз. Тиймдээ ч Энэтхэгүүд өөрсдөө Eastern Oxford энэ тэр хэмээн сүржин нь аргагүй Пүне-гээ өргөмжилдөг. Яг үнэндээ бол Энэтхэгтээ л Оксфорд болдог байж магадгүй.

Миний ойлгосноор Pune University нь одоо бараг шалгалт авч диплом үйлдвэрлэдэг төдий газар болсон юм болов уу даа. Бусад газар их сургуулийн систем нь ийм байдаг эсэхийг бүү мэд. Ямартаа ч аутсорсингийн эх нутаг дахь энэ сургууль өөрөө франчайсингаар амьдардаг юм шиг байгаа юм. Юу гэвэл Пүне хотын хэмжээнд байх 228 хувийн коллеж тодорхой стандарт шаардлагыг хангасны эцэст Pune University-ийн нэрээр хичээл заах эрхтэй болно. Өөрсдөө төлбөрөө тогтооно, оюутнуудаа өөрсдөө элсүүлнэ, Pune University-ийн хичээлийн төлөвлөгөө, стандартаар хичээлээ заана. Семестер дуусахад Pune University-ээс хүмүүс ирж шалгалт аваад дүнг нь гаргаж буцаагаад коллежид нь явуулна. Оюутнууд сургуулиа төгсөхдөө Pune University-ийн диплом авна. Харин хэр их юм сурч чадах нь ямар коллеж сонгож орохоос шалтгаална.

За тэгэхээр би тухайлбал Pune University-ийн харъяанд байх MIT буюу Maharashta Institute of Technology (Massachusetts Institute of Technology-ийн яг хуулбар байгаа биз) хэмээх коллежид B.E Comp буюу Bachelor of Computer Engineering гэдэг мэргэжлээр сурдаг.

Манай коллеж болох MIT нь нийт Энэтхэгийн хувийн коллежууд дотор чанараараа 13-т ордог гэсэн. Тэгэхээр бас муугүй л сургуульдаа орох байх. Мэдээж хэрэг үүнд IIT (Indian Institute of Technology) эд нар өрсөлдөөгүй нь ойлгомжтой. Юу гэвэл тэд чинь засгийн газрын онцгой ивээл доорхи сургуулиуд. Гэхдээ л 6-хан сая хүн амтай Пүнед 100 гаран инженерийн коллеж байдаг байхад 1 тэрбум хүнтэй Энэтхэг даяарх коллеж дундаас 13т орно гэдэг чамлахааргүй үзүүлэлт байх.

(Миний бас нэг боддог бодол гэвэл MIT гэдэг нэр тийм их амжилт авчирдаг юм бол Монголд ч гэсэн яагаад нэг MIT байгуулж болохгүй гэж? Mongolian Institute of Technology гээд л)

Жил болгон Робокон Индиа-г манай сургууль спонсорлож кампустаа хийлгэдэг. Харин энэ жил яаж ч болсон юм ABU Robocon 2008 Пүне-д тэр дундаа манай кампуст, манай коллежийн ивээл дор хийгдэхээр болсон байна лээ. Хөл бөмбөгийн ч олигтой талбай байхгүй шороо пургисан кампуст маань өнөө гадна дотны роботчид ирэхээр яана даа хэхэ. Робокон гэснээс 8 сарын 29-нд эхлэх Робоконд оролцох Монгол багийнханаа чадлаараа дэмжих гэж үзнээ. Үүнд өөр хотуудаар байдаг Монголчууд ч гэсэн ирж дэмжвэл болох юм шүү.

За за шөнө дундарчихлаа. Үүр цайхаас өмнө жаахан нойр аваад маргааш инженерийн боловсролын тухай үргэлжлүүлж бичнээ.

Айпль-Компьютер компанийг үүсгэн байгуулагч Стив Жобсын Стэнфордын их сургуулийн төгсөлтийн баярыг нээж хэлсэн үг

Стэнфордын их сургууль 2005 оны 6 сарын 12

Дэлхийн хамгийн шилдэг их сургуулиудын нэгний төгсөлтийн баярыг ийнхүү нээх болсон нь миний хувьд нэр төрийн хэрэг билээ. Би өөрөө коллеж төгсөж чадаагүй нэгэн. Яг үнэндээ энэ бол миний хувьд их сургуулийн төгсөлтийн баяр дээр анх удаагаа ирж байгаа тохиолдол маань. Өнөөдөр би та бүхэнд амьдралынхаа гурван сонирхолтой хэсгээс ярьж өгье.

Би Рийд коллежид 6 сар сурсны эцэст хаяад дахин элсэж 18 сар болсны дараа бүрмөсөн гарсан юм даг. Би яагаад сургуулиа хаясан бэ?

Энэ бүхэн намайг төрөхөөс өмнө эхэлжээ. Миний төрсөн эх залуухан коллежийн оюутан ганц бие эмэгтэй намайг төрмөгц үрчлүүлэхээр шийдсэн байв. Тэрээр гэхдээ хамгийн гол нь намайг коллеж төгссөн боловсролтой гэр бүлд үрчлүүлэхээр хатуу шийдэж нэгэн хуульчийн гэр бүлд намайг төрөнгүүт өгөхөөр бүхнийг зохицуулсан байлаа. Гэтэл яг намайг төрөх үед тэд гэнэт охин хүүхэд үрчилж авахаар шийдэх нь тэр. Ингээд хүүхэд үрчлэх гэр бүлийн жагсаалтанд байсан миний одоогийн эцэг эх рүү шөнө дунд хүүхэд үрчлэлтийн агентлагаас залгаж “Бидэнд нэг эрэгтэй хүүхэд байна. Танайх авах уу” хэмээн асуужээ. Тэд ч “Мэдээж” хэмээн хариулж. Харин төрсөн эх маань бүр сүүлд нь одоогийн ээжийг маань коллеж төгсөөгүй, харин аав маань бүр ахлах сургууль ч төгсөөгүй нэгэн болохыг олж мэджээ. Тэрээр үрчлэлтийн гэрээнд гарын үсэг зурахаас татгалзсан боловч одоогийн ээж аав маань намайг том болсон хойно заавал их сургуульд оруулна гэсэн амлалт өгснөөр зөвшөөрсөн юм гэнэ лээ.

Ингээд 17 жилийн дараа би их сургуульд орлоо. Даанч би хэтэрхий гэнэн загнаж бараг л Стэнфорд шиг үнэтэй коллеж сонгон ажилчин ангийн ээж аавын маань насаараа хураасан мөнгө зөвхөн сургуулийн маань төлбөрийг төлөхөд л зарцуулагдаж байгааг мэдэв. Зургаан сарын дараа надад энэ бүхэн ямар ч ач холбогдолгүй санагдаж эхлэв. Би амьдралдаа юу хийх гээд байгаагаа мэдэхгүй байсны дээр коллеж үүнд маань яаж туслахыг ойлгохгүй байв. Тэгсэн мөртлөө би ээж аавынхаа насаараа хураасан мөнгийг дэмий үрж байлаа. Ийнхүү би сургуулиа хаяхаар шийдэж өөрийгөө бүх юм сайхан болно гэдэгт итгүүлэхийг хичээв. Тэр үедээ баахан түгшүүртэй санагдаж байсан боловч одоо эргээд харахад энэ бол миний амьдралдаа хийсэн хамгийн зөв шийдвэрүүдийн нэг байжээ. Сургуулиасаа гармагц надад ямар ч сонирхолгүй санагддаг байсан хичээлүүддээ суухаа байж харин илүү сонирхолтой хичээлүүдээ сонгон хийж эхлэв.

Энэ бүхэн тийм ч аятайхан биш байлаа. Дотуур байрны өрөө байхгүй болсон тул найзуудынхаа өрөөгөөр шалан дээгүүр хоноглож байв. Ундааны шил цуглуулж 5 центээр буцааж өгөн хоол авч иднэ. Ням гариг бүр хот дундуураа 7 миль газар алхаж Хэйр Кришнагийн сүмд очиж ганц гайгүй хоол үнэгүй олж иддэг байв.

Даанч эцэст нь надад өөрийн сонирхол, зөн совингоо дагаж ийнхүү бүдэрч явах маань ямар ч утга учиргүй зүйл болон хувирч эхлэв. Нэгэн жишээ гэвэл:

Рийд коллеж тухайн үедээ хамгийн сайн калиграфийн (бичмэл бичлэгийн хэлбэр) курстэй байлаа. Кампусын (сургуулийн эдлэн) хаа сайгүй наасан зарлал, анонс, зураг бүхнийг гараар үзэсгэлэнтэй нь аргагүй калиграфдсан байдаг байв. Би сургуулиасаа гарчихсан хийх ажилгүй байсан тул Калиграфын курст сууж яаж ингэж бичдэгийг сурахаар шийдэв. Би сериф, санс сериф бичлэгийн хэлбэр, янз бүрийн үсэгний хооронд ямар янзаар зай авах зэргээр калиграфийг юу ингэж гайхалтай харагдуулдагийг сурав. Энэ бол үзэсгэлэнтэй, эртний хийгээд урлагийн нарийн мэдрэмж шаардсан байгалийн шинжлэх ухаан дангаараа хийж чадахааргүй эд байлаа.

Энэ бүхэн ирээдүйд миний амьдралд ямар нэгэн практик ач холбогдол өгнө гэсэн итгэл огтхон ч төрөхгүй байлаа. Гэвч арван жилийн дараа бид анхны Макинтош компьютерийг угсарч байх үед энэ бүхэн надад хэрэг болсон юм. Бид Мак-д калиграфийг яг л тэр чигээр нь загварчилсан. Мак бол анхны олон янзын бичлэгийн хэлбэр бүхий компьютер байлаа. Хэрэв би тэрхүү калиграфын курст суугаагүй байсан бол Мак олон янзын бичлэгийн хэлбэр, пропорциональ харьцаатай үсгийн фонтгүй байх байсан юм. Виндөүс яг тэр чигт нь Мак-ийг хуулсан учир одоогийн бараг л бүх персонал компьютер эдгээр фонтгүй байх байсан биз... Мэдээж хэрэг коллежид байх тухайн үед би хоорондоо уялдаа холбоогүй энэ бүхнийг урьдчилан харах боломжгүй байлаа. Харин бүтэн арван жилийн дараа эргэн харахад энэ бүхэн тодоос тод санагдаж байлаа.

Дахин хэлэхэд хоорондоо холбоогүй зүйлсийг чи урдаас харж таньж чадахгүй. Гагцхүү эргээд харахад чинь л тэд ямар нэгэн байдлаар холбогдсон байх болно. Тийм болохоор одооны учир холбогдолгүй бүхэн чинь ирээдүйд хэрэг болно гэдэгтээ итгэ. Өөрийнхөө зөн совин, хувь тавилан, амьдрал, үйлийн үр юу байдаг юм тэр бүхэндээ итгэ. Энэ зарчим миний хувьд хэзээ ч буруудаж байгаагүй бөгөөд амьдралд минь гарсан бүх л томоохон өөрчлөлтийг хийсэн юм даа.

Pirates of Silicon Valley

Өнөөдөр харин санамсаргүй явж байгаад сонирхолтой кино үзчихдэг байна шүү. Стив Жобс, Билл Гейтс нарын амьдралаар Warner Bros-ийн хийсэн хагас баримтат, хагас уран сайхны ч юм шиг (яг юу гэж тодорхойлдогийг сайн мэдэхгүй байна) өвөрмөц л кино байлаа.

Өмнө нь хэдийгээр аль алинийх нь талаар уншиж байсан боловч яг цэл залуугийнх нь амьдралыг нүдээр харна гэдэг (хэдийгээр уран сайхны найруулгатай ч гэсэн) өвөрмөц ажээ.



Кинонд Харвардын залуухан оюутан покерийн хоббитой хэтэрхий эмх замбараагүй амьдралтай (кинонд үүнийг нь өрөөнийхөө хаана унасан газраа тэр чигтээ унтчихдаг гэж тодорхойлсон байсан) Билл Гейтс, өвс татаж мансуурдаг, бага зэргийн гажигтай ч юм шиг, хиппи стильтэй Стив Жобс, дотны найз нь болох бүхнийг электроникжуулах сонирхолтой Стив Возниак нарын 1970-1980-аад онд Майкрософт, Айпль компаниудыг хөл дээр нь босгож байх үеийн үйл явдлыг харуулна.
Айплийн анхны гэрийн компьютерийг угсрах мөнгө олох гэж Жобс, Возниак нар бага насны хүүхдүүдийн төрсөн өдөр дээр очиж алиа салбадай болж жүжиглэн, Билл Гейтс анхны тооцоолох машинд ямар программ хэрэгтэйг үзэх гэж сургуулийнхаа профессорын нэрээр утсаар ярьж буй зэрэг залуу хүний дүрэлзсэн урам зориг, цог хийморийг голчлон харуулахыг хичээжээ. Тэдний амьдралын дан ганц сайн сайхныг болгоныг дөвийлгөх гэсэнгүй, Гейтсийн хүүхэн тоодоггүй loser маягийн амьдрал, Жобсын найз охиноо жирэмсэн болгоод хаяж буй зэрэг амьдралынх нь алдаа оноотой хэсгүүдийг ч харуулжээ.
Мань залуус хэд хэдэн удаа хамтарч ажиллах гэж оролдоод бүтэлгүйтэж нэлээд олон жил хүйтэн харьцаатай явсны эцэст Майкрософт, Айплийн хувьцаанаас худалдаж авснаар кино төгсөнө.
Өнөөдөр нээлттэй-эхийн программ хангамж энэ тэр гарч, янз бүрийн технологийн дэвшил хөгжсөнөөр Майкрософт, Айпль, Жобс, Гейтс нарын хэн хэн нь олон нийтэд янз бүрээр цоллуулж л байдаг. Тэдэнд алдаа оноотой, сайн муу хийсэн зүйл зөндөө л бий биз. Хамгийн гол нь тэд тухайн цаг үед залуу хүний гал шиг дүрэлзсэн хүсэл эрмэлзлээр жигүүрлэн энэ бүхний суурийг тавиагүй байсан бол би өнөөдөр P4 ашиглан хулгайнх ч гэсэн Майкрософт Вөүрд дээр үүнийг шивээд сууж байхгүй байсан болов уу. Мэдээж хэн нэгэн нь тэдний оронд шинэ зүйлс зохиогоод гарч ирэх л байсан биз. Тэр нь одоогийнхоос сайн ч байгаа бил үү муу ч байх байсан юм бил үү хэн мэдлээ. Хамгийн гол нь тэдний бусад зохион бүтээгчдээс ялгарч чадсан зүйл бол шинэ нээлтээ бизнес болгож байнга шинэчлэн сайжруулж чадсан явдал мөн. Ямартаа ч тэдний зөвхөн зохиосон бүхнийг ойлгох гэж би энэ хол газар оюутан нэртэй хоол хороож яваа нь үнэн юм даг.
Дараагийн бичлэг болгон Стив Жобсын Стэнфордын их сургуулийн төгсөлтөн дээр уншиж байсан хүндэтгэлийн илтгэлийг тавилаа.

Self identity

Зэ энэ блог гээч зүйлд чинь салхи оруулаагүй овоо удсан байх чинь. Өдөр тутмын хичээл, хоног бүрийн хоолноосоо илүү гарч цаг заваа зохицуулж чадахгүй байгаа өөрийгөө буруутгасугай. Гэхдээ цаг зав гэхээс гадна өөрөө юу ч мэдэхгүйгээр бусдад баахан мэдэмхийрээд байгаа юм шиг санагдаж өөртөө жаахан завсарлага авч хоосон шахуу толгойгоо бага ч гэсэн цэнэглэх гэж жаахан үзлээ. За энэ бүхнийг үл нуршин нуршиж сонин сайхнаасаа өгүүлвэл:

Б.Цэнддоогийн “Монгол юм” нэртэй нийтлэлийг уншихад сэтгэлд хамаагүй ойрхон бууж байх юм. Бидний үндэсний хэмээн тодотгодог хоол унд, хувцас хунар гээд л хамаг зүйлс маань дан ганц өвөг дээдсийн маань “уран бүтээл” биш тодорхой нэгэн байдлаар бусдаас хуулсан, өөрсдөдөө зориулж modification хийсэн зүйлсийн үр дүн бөгөөд бид дан ганцаар бусдаас хуулж байгаагүй, бусад нь ч бас биднээс хуулж байсан гэдгийг гайхамшигтайгаар илэрхийлжээ. Зохиогчийн өөрийнх нь байнга давтах дуртай “Монгол хүн л хэрэглэж байгаа бол Монгол үндэсний юм” гэдэг аксиом яагаад ч юм Монгол гэдэг орчингоос тэс ондоо ертөнцөд байгаа надад бодитойгоор мэдрэгддэг зүйл гэх үү дээ. Дөнгөж өнөөдөр л гэхэд Монголоос нэг хүн ирж тал годгор хиам бидний хэдэн харчуудад өгсөнд арай л дээр нь зодоон болохоо шахлаа. Байнга өлсгөлөн байдаг ядуу оюутан мань мэтэд нь бол Монголоос ирж байгаа тал хиам гэдэг бараг л гулууз алтны дайтай эд л дээ. Арай л грамлах нь холгүй юм болж байж хэд хуваагаад байхгүй байгаа нэгэндээ цааш нь далд хийж тавив. Хүлхэх нэг нь хүлхэж долоох нэг нь долоон байж өөрсдийнхийгөө идчихээд нөгөө цааш далд хийсэн хуруун чинээ зүсэм хиаман дээр бүгдийнх нь нүд уначихсан зогсож байна. Аваад идчих хүсэл бүгдэд нь байсан ч гэсэн эзнийх нь царай хиаман дээрээ харагдаад дэмий л шүлсээ гүдхийтэл залгицгаагаад л холдох ажээ.

Оюутан амьдралаа гэж хөгжилтэй ч юм шиг... Гол нь үүгээр юу хэлэх гээд байна вэ гэвэл бид өдөр тутмын хоол унд, амттангаар угаасаа дутаагүй. Гагцхүү бидний self identity болох Монгол гэдэг газраас ирсэн үмх хиам тал нутгийг минь амтагдуулах шиг болж арай л нүдний нулимс цийлэлзсэнгүй. (жаахан уран зохиолын хэтрүүлэл шүү. хэхэ) Гэтэл яг үнэндээ хиам гэдэг маань өөрөө Монгол үндэсний “юм” мөн бил үү? Гагцхүү бид Монголд хэрэглэж дадсан болохоор л, Монголоос ирсэн болохоор л энд байдаггүй болохоор нь л (байгааг нь хиам гэж хэлэхэд бас арай хэцүү) бид Монгол “юм” хэмээн хүлээж авах ажээ. Яг үүнтэй төстэй жишээ Монголд үйлдвэрлэдэггүй боловч Монголд бидний татдаг байсан тамхи, Эрээн Бээжингээс ихэвчлэн орж ирдэг боловч Монголынх юм шиг л бидний биед зохицдог хувцас хунар, ахуйн хэрэгцээний жижиг сажиг хамаг л зүйл дээр илэрч “Монголоос ирсэн” гэдэг хоёр үг нь л тухайн барааны үнэ цэнийг илтгэх ажээ. Тэгэхээр үндсэрхэг ч юм уу үндэсний ч юм уу тэр үзэл яг үнэндээ юуг илэрхийлдэг юм бэ?

Саяхан хэд хоногийн өмнө Энэтхэгийн Махараштра мужийн нэг нөлөө бүхий улстөрч өөр бусад мужуудаас ирсэн хүмүүс ажлын байрыг нь ихээр эзэгнэх болж Махараштра хүмүүс өөрсдөө дандаа ажилгүй байна, иймээс тэдгээр хүмүүс нутаг руугаа буцацгааж Махараштра хүмүүст ажлын байрыг нь султгаж өгөх хэрэгтэй гэсэн утгатай юм ярьчихсан бололтой. Ядуу, боловсролгүй хийх юм нь олдохгүй гудамж метрлээд явж байдаг түм буман Махараштранууд энэ үгэн дээр дөрөөлөөд босохгүй яах вэ. Өөрсдөөс нь өөр царай зүстэй, өөр аялгатай хэлээр ярьж байгаа л бол барьж авч зодож нүдээд нэлээн л юм болсон бололтой. Мань мэт нь ч хомрогонд нь өртчихөөс айж гэртээ бүгэж суусаар байтал саяханаас нэг юм намжлаа. Үүнийг яг ямар үзлээр гарч ирдэг ямар –изм гэх вэ гэдэг тун хэцүү санагдаад байгаа юм. Энэтхэгүүд нь Энэтхэгүүддээ үндсэрхэг үзэл гаргалаа ч гэлтэй биш. Гэхдээ ямар “мужирхаг” үзэл ч гэлтэй биш. Манайхны “дов жалганы” үзэл гэдгээс арай өргөн хүрээнд илүү олон хүн хамраад байгаа болохоор Монголд сумын төвийн хэдэн залуус өөр сумынханыг барьж авч зодож байгаатай жишиж арай л болохгүй байгаа юм.

Надад бодогдож байсан ганц зүйл маань гэвэл энэ Self Identity гэх махчилж орчуулвал таних тэмдэг хэмээх зүйл л энэ бүхэнд буруутай юм шиг. Хүний нийгэмд хэн нэгэн нь онцгой содон авъяас чадвартай л нэгэн биш бол зөвхөн өөрөө өөрийгөө илэрхийлнэ гэж хэзээ ч байхгүй байх. Ядаж өөрөөс нь арай дээгүүр байр суурь бүхий ямар нэг грүп, бүлэглэлийн төлөөлөл болж байж амьдрах боломжтой байдаг. Даяаршил интеграцийн дарамт хаа сайгүй болсон өнөөгийн дэлхий ертөнцөд томоохон нийгмийн өчүүхэн хэсэг болж явах нь хүнд эргээд асар их стресс авчирдаг бололтой. Үүндээ ч тэр том нийгмээс ялгарах өөрийнх нь таних тэмдэг болох өнөөх Self Identity гэдэг юм руу хошуурдаг байх. Self Identity нь юу ч байж болно, тухайн хүний эх орон, амьдарч байсан хот, сурдаг сургууль, арьсны өнгө, шашин, хэл соёл бүгд орох байх. Жишээ нь Пүнегийн их сургуулийн оюутнууд дотроос бид гадаад оюутан гэдгээрээ ялгарах жишээтэй. Гадаадууд нь нэг дор, Энэтхэгүүд нь нэг дороо бөөгнөрөөд л. Дахиад гадаад оюутнууд дотроос мань мэт нь онигорууд хэмээгдэх Непал, Бутан, Япон, Солонгостойгоо илүү ойрхон байх жишээтэй. Энэ хэд дотроосоо ч дахиад Монголчууд гэдгээрээ ялгарна. Яг үүнтэй адилхан Арабууд ижил хэлээр ярьдгаараа дотроо нийлж байхад, ижил шашин шүтдэгээрээ Ирануудтайгаа мөн ойрхон.

Энэ бүхэн байх хэрэгтэй эсэх, зөв бурууг бүү мэд. Гагцхүү хүн төрөлхтөний хувиа хичээсэн зан нь өдий хэмжээний хөгжилд хүргэсэнтэй адил энэ үзэл ч бас бүлэглэлүүдийн хооронд өрсөлдөөн гаргаж ирдэг байж магад. Монголд “би үндсэрхэг үзэлтэн” хэмээн цээжээ дэлдэж скандал үүсгэн, рок хувцаслаад (тийм л үндсэрхэг юм бол яагаад Монгол дээл өмсөж хужаа нартай зодолддоггүй нь сонин) явж байдаг нөхдүүдийг ч нэг талаас буруутгахын аргагүй юм шиг. Тэд ч бас ялгаагүй л Self Identity гээч зүйлээ, Монгол гэдэг нэрээ гаргах гэж хичээж яваа нь үнэн. Гагцхүү үүнийг тэмцэл биш өрсөлдөөн гэдэг утгаар нь л хүлээж авах ёстой болов уу…

Банглорын бар Випро

Даяаршил нь аливаа улсын эдийн засгийг өөр нэг улсын зах зээлтэй хэтэрхий нягт холбож өгдөг учир тухайн улсад гарах ямарваа нэг улс төр эдийн засгийн өөрчлөлт бүр нь бусад хамааралтай улсуудынх нь эдийн засагт гүн гүнзгий нөлөө үзүүлж байдаг хэмээн нэлээн дээр үед уншиж байсан санагдана. Яг энэхүү өөрчлөлт бүрийг өдөр бүр бага багаар өсөх өргөн хэрэгцээний барааны үнэ, зах дээр ханш нь улам унах доллартай харьцуулан би өөрийн биеэр хангалттай сайн мэдэрч байна. Газрын тосны үнэ улам бүр нэмэгдэж, АНУ-ын эдийн засгийн хөгжил саарах тутам үүний үр нөлөө хавтгай дэлхийн нөгөө өнцөгт тусаж юмний үнэ тэнгэрт хадан шашин хоорондын мөргөлдөөн Энэтхэгт улам бүр газар авах ажээ. Ганц Энэтхэгт ч биш хаа сайгүй л амьдрал хэцүүдэж хүмүүсийн даяаршилд итгэх итгэл улам алдарч байх шиг. Харин үүний эсрэг нотолгоо болох мэт Банглорт төвтэй Випро компаний ерөнхийлөгч Азим Премжи саяхан нэг мэдэгдэл хийжээ. Випро компани нь сүүлийн 3-р улирлын байдлаар 910 сая долларын орлоготой ажиллаж нийт 3 улиралд дунджаар 33 хувийн өсөлт үзүүлж чадсан байна. Тэрээр энэхүү ашигтай үйл ажиллагаагаа дүгнэн “...АНУ-ын эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан глобал бизнес тодорхой хэмжээний сорилтой тулгарч байгаа нь үнэн боловч манай компаний үйл ажиллагаанд нөлөөлөхүйц өөрчлөлт одоогийн байдлаар мэдэгдээгүй байна. Манай хамгийн том зах зээл АНУ хэвээрээ бөгөөд Европ, Ойрхи Дорнотод ч манай үйл ажиллагаа өргөжин тэлж байна. Манай үйлчилгээний эрэлт улам нэмэгдэж байгаа учир ирэх 4-р улиралд бид 955 сая долларын орлоготой ажиллахаар төлөвлөсөн байгаа...” хэмээжээ.

Азим Премжи

Випро компани нь 1945 онд байгуулагдсанаасаа хойш ургамлын тосны үйлдэрлэл зэрэг янз бүрийн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаад 1966 оноос өнөөгийн ерөнхийлөгч Азим Премжи 21 настайдаа удирдлагыг нь авчээ. Өдгөө Випро нь 78,000 ажилчидтай Энэтхэгийн гурав дахь том мэдээлэл технологийн компани болсон бөгөөд ерөнхийлөгч Азим Премжи нь Форбес сэтгүүлээс тодруулдаг шилдэг 500 саятны нэг болжээ. Миний олж сонссоноор бол лав нэг монгол залуу Випро компанид ажилладаг юм билээ. Даяаршлын үр шимийг аль болох олон Монгол залуус хангалттай олж аваасай гэж...